Rodzaj ludzki wolny od swych pedagogów ...

„Chwile przełomów zdwajają żywotność człowieka. W społeczeństwie, które się rozpada i tworzy na nowo, walka dwóch natur, zachwiana przeszłość i przyszłość, pomieszanie dawnych obyczajów z nowymi przynoszą układ przejściowy, w którym nie ma chwili na nudę. Rozkiełznane namiętności i charaktery objawiają się z siłą, której nie mają nigdy w uporządkowanym państwie. Pogwałcenie praw, wolność od obowiązków, zwyczajów, konwenansów, niebezpieczeństwo nawet przydają ceny temu rozprężeniu. Rodzaj ludzki na wakacjach przechadza się po ulicach wolny od swych pedagogów, przywrócony na chwilę stanowi naturalnemu; zaczyna czuć potrzebę społecznego wędzidła dopiero wtedy, kiedy nosi jarzmo nowych tyranów, których zrodziła swoboda.”


François-René de Chateaubriand, Pamiętniki zza grobu, przeł. Joanna Guze, Państwowy Instytut Wydawniczy 1991.