Mowa Pizona

Pizon ze stopni pałacu do zwołanych żołnierzy w ten sposób przemówił: „Towarzysze! Pięć dni upłynęło od chwili, jak nie znając przyszłości i nie wiedząc, czy tego tytułu należy sobie życzyć czy się go obawiać, zostałem powołany na Cezara; na jaki los naszego domu lub państwa — w waszym to leży ręku; nie żebym ze względu na siebie lękał się zbyt ponurej katastrofy, ponieważ nieszczęść doświadczyłem i właśnie teraz uczę się, że nawet szczęście nie zawiera w sobie mniej niebezpieczeństw; lecz boleję nad losem ojca, senatu i samego państwa, jeżeli dziś musimy zginąć albo — co w oczach uczciwych ludzi jest rów nie żałosne — zabić. W ostatnim powstaniu mieliśmy tę pociechę, że miasto obeszło się bez krwi rozlewu, a zmiana rządów odbyła się bez niezgody; moja adopcja zdawała się być środkiem zaradczym, aby także po Galbie dla wojny miejsca nie było.

„Nie będę szukał żadnej chluby w moim szlachectwie lub w mojej moralności, gdyż porównując się z Othonem nie potrzeba swych zalet wyliczać. Występki, którymi on jedynie się chełpi, obaliły cesarstwo, nawet kiedy odgrywał rolę przyjaciela cesarza. Miałbyż on postawą, chodem lub może tym niewieścim strojem zasługiwać na panowanie? Mylą się ci, których rozrzutność pozorem hojności oszukuje: taki będzie umiał trwonić, nie będzie umiał dawać. Teraz myśli w duchu o poróbstwach, pohulankach i towarzystwie kobiet; to uważa za władzy cesarskiej przywileje, z których żądza i używanie byłyby jego udziałem, a wstyd i hańba udziałem wszystkich; nikt bowiem nigdy nie wykonywał cnotliwie władzy, którą nikczemnie osiągnął. Galbę mianowała zgodna wola rodzaju ludzkiego, mnie Galba za waszą zgodą cesarzem mianował. Jeżeli państwo, senat i lud są czczymi tytułami, to waszą jest rzeczą, towarzysze, zapobiec, aby cesarza nie wybierali naj- gorsi. O buncie legionów przeciw własnym wodzom od czasu do czasu słyszano — wasza wierność i reputacja aż do tego dnia pozostały nienaruszone. I Neron także was opuścił, nie wy Nerona. Jak to? Więc mniej niż trzydziestu zbiegów i dezerterów, którym by nikt nie był pozwolił wybrać sobie set nika lub trybuna, ma tron przyznawać? A wy ten przykład to lerujecie i jako bezczynni stajecie się wspólnikami zbrodni? Przejdzie ta swawola do prowincyj i na nas skrupią się skutki zbrodni, na was skutki wojen. A przecież za zamordowanie cesarza nie daje się wam więcej, niż by dano niewinnym, i tak samo od nas otrzymacie podarki pieniężne za waszą wierność, jak od innych za waszą zbrodnię."

Tacyt - Dzieje

tłumaczenie: Seweryn Hammer