Talazjusz z Libii

   Mnich, a potem przełożony klasztoru na Pustyni Libijskiej w poło­wie VII wieku. Był zaprzyjaźniony z Maksymem Wyznawcą, który podczas swego wygnania korzystał z jego gościnności, następnie pisał do niego listy i zadedykował mu dwa dzieła.

   Talazjusz był autorem czterech centurii o duchowym życiu, pt. O miłości, wstrzemięźliwości i kierowaniu się rozumem. Jest to zbiór powiedzeń, zwięzłych aforyzmów i krótkich pouczeń, które wyznacza­ją miłości centralne miejsce w życiu duchowym. By jednak miłość była prawdziwa, czysta i nieskończona, wymaga „wstrzemięźliwości" (enkrateia). Potrzebne jest więc świadome ograniczenie i opanowanie siebie, powściągliwość, umiarkowanie, skromność i wreszcie kontrola swych emocji i pragnień (czyli namiętności, jak je nazywa sam autor). Aby jednak miłość stawała się wciąż większa, należy rozwijać w sobie żarliwe pragnienie Boga oraz życzliwość wobec ludzi. Trzeba też praktykować modlitwę, która jest wyrazem miłości i do miłości prowa­dzi.

   Cztery centurie mają podobną strukturę, tematykę i formę, jak pismo Maksyma O miłości. Nie są jednak tylko dodatkiem do tego dzieła, wytyczają bardziej praktyczne zasady codziennej ascezy w życiu nie tylko monastycznym.

JAK ZYSKAĆ WIĘKSZĄ MIŁOŚĆ

O miłości, wstrzemięźliwości i kierowaniu się rozumem:

II

Miłość i wstrzemięźliwość oczyszczają duszę, a czysta modlitwa oświeca umysł.

8. Nakazano, byś uczynił swe ciało sługą, a nie byś wbrew naturze służył jego przyjemnościom.

10. Zamknij swe zmysły w twierdzy wyciszenia (hezychii), żeby nie wciągały duszy do swoich działań.

12. Mocny jest człowiek, który czynem i poznaniem wypę­dza zło.

13. Znalazł łaskę u Boga ten, kto osiągnął opanowanie siebie i poznanie duchowe.

15. Strzeż się przed nieopanowaniem i zawiścią, a nie znajdziesz przeszkody w czasie modlitwy.

21. Wstrzemięźliwość i wysiłek hamują pożądanie. Osłabiają je także wyciszenie i żarliwa miłość Boga.

24. Wyciszenie (hezychia), modlitwa, miłość i wstrzemię­źliwość to czterokonny zaprzęg, który wprowadza umysł do nieba.

25. Zmiękcz ciało postem i czuwaniami, a odpędzisz swego kata - myśl o przyjemności.

26. Jak wosk mięknie przy ogniu, tak nieczysta myśl przy bojaźni Bożej.

28. Znoś ataki tych, którzy cię zasmucają i zadają ból; przez nie bowiem oczyszcza cię Opatrzność Boża.

40. Beznamiętność (apatheia) to brak skłonności do zła. Nie można tego osiągnąć bez miłosierdzia Chrystusa.

41. Chrystus jest zbawicielem duszy i ciała. Kto idzie Jego śladami, zostaje wybawiony od zła.

42. Jeśli chcesz zyskać zbawienie, wyrzeknij się przyjemno­ści i weź na siebie wstrzemięźliwość i miłość a także żarliwą modlitwę.

44. Jezus Chrystus jest naszym Panem i Bogiem. Umysł, który idzie za Nim, nie pozostaje w ciemnościach.

48. Nie zaniedbuj ascetycznej praktyki, a twój umysł zo­stanie oświecony. Powiedziano: „W tajemny sposób otworzę ci skarby niewidzialne" .

49. Ten znalazł łaskę u Boga, kto wyzwolony jest z namięt­ności, dostąpił zaś wielkiego miłosierdzia, kogo obdarzono duchowym poznaniem.

50. Umysł wyzwolony z namiętności staje się jaśniejący, nieustannie oświetlany kontemplacją bytów.

53,. Kto kocha Jezusa, będzie wybawiony od zła, a kto idzie za Nim, ujrzy prawdziwe poznanie.

56. Błogosławiony, kto przeniknął do bezgranicznej nie­skończoności, przekroczył rzeczy skończone.

57. Szuka racji Boga ten, kto Go czci. Znajduje je zaś miłośnik prawdy.

59. Jak Bóg jest niepoznawalny w swym bycie, tak nieskończony w swej wielkości.

60. Byt ten nie ma początku ani końca, nie można przenik­nąć Jego natury.

64. Jeśli chcesz panować nad duszą i ciałem, najpierw odetnij przyczyny namiętności.

71. Prawdziwym nauczycielem jest sumienie. Kto jest mu posłuszny, nigdy się nie potknie.

78. Taką samą miłość wobec wszystkich zdobył ten, kto nie zazdrości dobrym i jest miłosierny wobec złych.

84. Nie ufaj myśli, która osądza bliźniego. To bowiem ze złego skarbca pochodzą złe myśli.

85. Dobre serce wydaje dobre myśli. Jaki bowiem jest skarbiec, takie i myśli.

88. Złe podejrzenie powoduje zaciemnienie umysłu i spra­wia, że nie patrzy się na drogę, ale na to, co poza nią.

90. Umysł, który trwa w rozkoszy i smutku, szybko wpadnie w stan zobojętnienia.

91. Czyste sumienie podnosi duszę, myśl brudna przygnia­ta ją.

93. Jeśli chcesz wyzwolić się od wszystkich namiętności naraz, podejmij wstrzemięźliwość, miłość i modlitwę.

95. Bóg, który dał bytom istnienie, wszystko razem związał ze swą Opatrznością.

96. Gdy Ten, który był Panem, stał się sługą, okazał stworzeniu szczyt swej Opatrzności.

97. Słowo Boże, które stało się Ciałem nie podlegając zmianie, przez swoje Ciało złączyło się z całym stworzeniem.

98. Przedziwny cud w niebie i na ziemi: Bóg na ziemi, a człowiek w niebie.

III.

1. Myśl dobrze o tym, kto jest dobry z natury. I o każdym człowieku miej dobre myśli.

10. Asceza wymaga cierpliwości i wielkoduszności. Podej­mując długotrwałe trudy, wyzbędziesz się pragnienia przyjem­ności.

14. Trudy ascezy, jak post, czuwanie, cierpliwość i wielko­duszność, zapewniają czyste sumienie.

26. Oto wyzbyliśmy się myśli namiętnych i odzyskaliśmy czystą, duchową modlitwę, czy jeszcze nie?

27. Wielki jest umysł, który wyzbył się namiętności i od­dzielił od bytów, i pozostaje w Bogu.

35. Umiarkowany post, czuwanie i psalmodia ze swej natury równoważą usposobienie ciała.

37. Z namiętnych wspomnień można oczyścić się przez modlitwę, czytanie duchowe, wstrzemięźliwość i miłość.

46. Pamiętać o urazach jest trądem duszy. Pochodzi zaś ona z doznanej zniewagi, krzywdy albo podejrzeń i wyobra­żeń.

IV.

40. Człowiekiem mądrym jest ten, kto słucha rad, zwłasz­cza, gdy zgodnie z wolą Boga daje mu je duchowy ojciec.

46. Nasz Pan Jezus Chrystus wszystkim udzielił daru świat­ła, ale ci, którzy nie wierzą Mu, okrywają się ciemnością.

54. Badaj Pisma, a znajdziesz przykazania. Czyń to, co jest tam powiedziane, a wyzbędziesz się namiętności.

Za: Filokalia: teksty o modlitwie serca, przekład i opracowanie: ks. Józef Naumowicz, TYNIEC- Wydawnictwo Benedyktynów, Wydawnictwo „M”, Kraków 1998