Mnich jest tym, który opuścił wszystko ...

Mnich jest tym, który opuścił wszystko i udał się na pustynię. Należy zwrócić uwagę, że pojęcie „pustynia" ma tu swoje bardzo istotne znaczenie. Nie jest ona tylko miejscem w sensie geograficznym. Pustynia jest ziemią pustą w przeciwieństwie do ziemi zamieszkałej. Jej pustka, surowość krajobrazu, spalenie, naturalnie trudne warunki życia sprawiają, że termin „pustynia" ma także znaczenie w sensie duchowym - pustynia jest królestwem szata­na. Wyrazi to sam szatan w rozmowie z Antonim skarżąc się, że nawet pustynia zapełniła się mnichami4. Szczególnymi miejscami, gdzie mnich spotykał demona były ruiny świątyń pogańskich, stare grobowce oraz wszelkie opuszczone miejsca. Jerzy Kłoczowski w tym kontekście zwraca uwagę na jeszcze jeden istotny aspekt zagadnienia. Ruch anachorecki obejmuje przede wszystkim ludność pochodzenia chłopskiego o bardzo specyficznej mentalności „chrześcijańsko-animistycznej" przejawiającej się w wierze w powszechnie działający i we wszystko ingerujący świat duchów. Mnich udaje się na pustkowie, podobnie jak przedtem uczynili to Eliasz, Jan Chrzciciel, a także sam Chrystus. Tam zamierza pokonać szatana przez surową ascezę.

  Św. Antoni Pustelnik udając się na pustynię doświadczył obecności szatana i zmagał się z nim przez całe swoje życie. Stąd jego nauczanie na temat sposobów walki z demonami miało dla następnych pokoleń mni­chów ogromne znaczenie. Podstawowych informacji dostarczają tu przede wszystkim wypowiedzi Wielkiego Pustelnika zawarte w Listach oraz Apoftegmatach'. Te działa zatem stanowią podstawę naszego opracowania. Bę­dziemy odwoływać się również do najbardziej znanej biografii Antoniego Żywot św. Antoniego napisanej przez Biskupa Aleksandrii, św. Atanazego.

Za: Demonologia w nauce Ojców Kościoła (Materiały z sympozjum patrystycznego „Demonolgia w nauce Ojców Kościoła”, Siedlce, wrzesień 1998; Hipolit „O Antychryście” (przekład: Stanisław Kalinkowski), Wydawnictwo WAM* Księża Jezuici, Kraków 2000