Szałamow: samotność — to optymalny stan człowieka

Śledczy Czertok odesłał mnie dla opamiętania się do pojedynczej celi Butyrskiego więzienia. Tutaj w męskim bloku pojedynek, w numerze 95 przesiedziałem półtora miesiąca — bardzo ważnego w moim życiu.

Tutaj miałem możliwość przemyślenia, kontynuacji i zakończenia dyskusji z Mierieżkowskim, rozpoczętej w szkole drugiego stopnia. Tutaj stało się rzeczą możliwą zrozumienie raz na zawsze i odczucie całym ciałem, całą duszą, że samotność — to optymalny stan człowieka. Napisano całe góry filozoficznych traktatów o alienacji — o rzeczywistych prawach ducha i duszy człowieka. Napisano dziesiątki książek o symbolice cyfrowej, gdzie jedynka w swej istocie jest najważniejszą cyfrą naszego rachunku — duchowego, technicznego, poetyckiego, życiowego!

Jeżeli najlepszą cyfrą zespołu jest dwójka, co oznacza wzajemną pomoc jako czynnik ewolucji, przedłużenie życia, to zespół składający się z trojga ludzi, z trzech żywych istnień, trzech i więcej — całkowicie się różni od bezcennej „dwójki”. Przy dwójce wybaczane są wszystkie błędy, łagodzone są wszystkie spory z tych samych powodów, z których przy trójce powstają. Dziecko, rodzina, społeczeństwo, państwo. Te nieustanne dysputy dwójki wcale nie są nieuniknione i w żadnym wypadku nie stwarzają ideału.

Idealna cyfra — to jedynka. Jednostce okazuje pomoc Bóg, idea, wiara. Tylko wtedy — przy wzajemnej pomocy, przy sprawdzaniu i sprawiedliwości — może być dwójka. W praktycznym życiu tą dwójką bywa drugi człowiek — a może go nie być.

Czy mam dostatecznie dużo sił duchowych, ażeby przejść swoją drogę jako określona jednostka — o tym myślałem w 95 celi męskiego bloku pojedynek Butyrskiego więzienia. Były tam znakomite warunki dla przemyślenia życia, i dziękuję Butyrskiemu więzieniu za to, że w poszukiwaniu potrzebnej mi formuły życia znalazłem się sam w więziennej celi.

Warłam Szałamow, Wiszera

Przełożył Juliusz Baczyński