Subtelności Dhammy objaśniane przez mnicha Khemakę

Przy pewnej okazji, liczni starsi mnisi mieszkali w Kosambi w Parku Ghosita. Przy tej okazji czcigodny Khemaka mieszkał w Parku Drzewa Jujube, chory, obolały, poważnie schorowany. Wtedy, wieczorem, ci starsi mnisi wyszli z odosobnienia i odezwali się do czcigodnego Dasaka w ten sposób: „Chodź, przyjacielu Dasaka, podejdź do mnicha Khemaki i powiedz mu: 'Starsi mówią ci, przyjacielu Khemaka: 'Mamy nadzieję, że dajesz sobie radę, przyjacielu, że ci się polepsza. Mamy nadzieję, że twoje bolesne uczucia zmniejszają się i nie zwiększają, i że daje się zaobserwować ich zmniejszanie, nie zwiększanie'”. „Tak, przyjaciele”, odpowiedział czcigodny Dasaka, i poszedł do czcigodnego Khemaki i dostarczył przesłanie. „Nie daję sobie rady, przyjacielu, nie polepsza mi się. Silne bolesne uczucia wzrastają u mnie, nie zmniejszają się, i daje się zaobserwować ich zwiększanie, nie zmniejszanie”.

Wtedy czcigodny Dasaka zbliżył się do starszych mnichów i przedstawił to co powiedział czcigodny Khamaka. Powiedzieli mu: „Chodź, przyjacielu Dasaka, zbliż się do mnicha Khemaki i powiedz mu: 'Starsi mówią ci, przyjacielu Khemaka: Te pięć agregatów objętych utrzymywaniem, było omówione przez Zrealizowanego; mianowicie, agregat materii objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem, agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem. Czy czcigodny Khemaka uważa coś za 'ja' lub należącego do 'ja', pośród tych pięciu agregatów objętych utrzymywaniem?” „Tak, przyjaciele", odpowiedział czcigodny Dasaka, i poszedł do czcigodnego Khamaki i dostarczył przesłanie. „Takie jest, te pięć agregatów objętych utrzymywaniem; mianowicie, agregat materii objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem, agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem. Nie uważam nic za 'ja' lub należącego do ja, pośród tych pięciu agregatów objętych utrzymywaniem”.

Wtedy czcigodny Dasaka zbliżył się do starszych mnichów i przedstawił to co powiedział czcigodny Khamaka. Powiedzieli mu: „Chodź, przyjacielu Dasaka, zbliż się do mnicha Khemaki i powiedz mu: 'Starsi mówią ci, przyjacielu Khemaka: 'Te pięć agregatów objętych utrzymywaniem, było omówione przez Zrealizowanego; mianowicie, agregat materii objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem, agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem. Jeżeli czcigodny Khemaka nie uważa nic za 'ja' lub należącego do ja, pośród tych pięciu agregatów objętych utrzymywaniem to jest on arahatem z wyczerpanymi skazami”. „Tak, przyjaciele", odpowiedział czcigodny Dasaka, i poszedł do czcigodnego Khamaki i dostarczył przesłanie. "Takie jest te pięć agregatów objętych utrzymywaniem; mianowicie, agregat materii objęty utrzymywaniem, agregat uczucia objęty utrzymywaniem, agregat percepcji objęty utrzymywaniem, agregat determinacji objęty utrzymywaniem, agregat świadomości objęty utrzymywaniem. Nie uważam nic za 'ja' lub należącego do 'ja', pośród tych pięciu agregatów objętych utrzymywaniem, jednak nie jestem arahatem z wyczerpanymi skazami. Przyjaciele (koncepcja) 'jestem' nie zaniknęła u mnie w odniesieniu do tych pięciu agregatów obiektów utrzymywania, ale nie uważam (żadnego z nich) jako 'Jestem tym'".

Wtedy czcigodny Dasaka zbliżył się do starszych mnichów i przedstawił to co powiedział czcigodny Khamaka. Powiedzieli mu: „Chodź, przyjacielu Dasaka, zbliż się do mnicha Khemaki i powiedz mu: 'Starsi mówią ci, przyjacielu Khemaka: 'Przyjacielu Khemaka, kiedy mówisz to: 'jestem' - co jest tym o czym mówisz 'jestem'? Czy mówisz o materii jako 'jestem', lub mówisz o 'jestem' jako poza materią? Czy mówisz o uczuciu ... percepcji ... determinacjach ... świadomości jako 'jestem', lub mówisz o 'jestem' jako poza świadomością? Kiedy mówisz o tym 'jestem', przyjacielu Khamaka, co jest tym o czym mówisz jako o 'jestem'?” „Tak, przyjaciele", odpowiedział czcigodny Dasaka, i poszedł do czcigodnego Khamaki i dostarczył przesłanie. „Wystarczy, przyjacielu Dasaka! Po co biegać tam i z powrotem? Przynieś mi mój kij, przyjacielu. Sam pójdę do starszych”.

Wtedy czcigodny Khemaka opierając się o swój kij, zbliżył się do starszych mnichów, wymienił z nimi pozdrowienia i usiadł z boku. Starsi mnisi powiedzieli wtedy do czcigodnego Khemaki: „Przyjacielu Khemaka, kiedy mówisz to: 'jestem' - co jest tym o czym mówisz 'jestem'? Czy mówisz o materii jako 'jestem', lub mówisz o 'jestem' jako poza materią? Czy mówisz o uczuciu ... percepcji ... determinacjach ... świadomości jako 'jestem', lub mówisz o 'jestem' jako poza świadomością? Kiedy mówisz o tym 'jestem', przyjacielu Khamaka, co jest tym o czym mówisz jako o 'jestem'?'”

„Przyjaciele, nie mówię o materii jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza materią. Nie mówię o uczuciu jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza uczuciem. Nie mówię o percepcji jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza percepcją. Nie mówię o determinacjach jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza determinacjami. Nie mówię o świadomości jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza świadomością. Przyjaciele, chociaż (koncepcja) 'jestem' nie zaniknęła u mnie w odniesieniu do tych pięciu agregatów obiektów utrzymywania, to ciągle nie uważam (żadnego z nich) jako 'Jestem tym'. Załóżmy, przyjaciele, jest zapach niebieskiego, czerwonego, czy białego lotosu. Czy powiedziałoby się słusznie, mówiąc: 'Zapach należy do łodygi' czy 'zapach należy do płatków', czy 'zapach należy do słupków'?” „Nie, przyjacielu”. „A jak, przyjaciele, powinno się odpowiedzieć, by odpowiedzieć właściwie?” „Odpowiadając właściwie, przyjacielu, powinno się odpowiedzieć: 'Zapach należy do kwiatu”. "Tak też przyjaciele nie mówię o materii jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza materią. Nie mówię o uczuciu jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza uczuciem. Nie mówię o percepcji jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza percepcją. Nie mówię o determinacjach jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza determinacjami. Nie mówię o świadomości jako 'jestem', ani nie mówię o 'jestem' jako poza świadomością. Przyjaciele, chociaż (koncepcja) 'jestem' nie zaniknęła u mnie w odniesieniu do tych pięciu agregatów obiektów utrzymywania, to ciągle nie uważam (żadnego z nich) jako 'Jestem tym'.

Przyjaciele, choć nawet szlachetny uczeń porzucił pięć niższych pęt, to ciągle, w relacji do pięciu agregatów objętych utrzymywaniem, pozostaje u niego wyobrażenie 'jestem', chęć 'jestem', dogłębna tendencja 'jestem' która nie została wykorzeniona. Później, gdy trwa kontemplując powstawanie i zanik pięciu agregatów objętych utrzymywaniem: 'Taka jest materia, takie jej powstanie, taki zanik; takie jest uczucie, takie jego powstanie, taki zanik; taka jest percepcja, takie jej powstanie, taki zanik, takie są determinacje, takie ich powstanie, taki zanik; taka jest świadomość, takie jej powstanie, taki zanik', gdy tak trwa kontemplując powstawanie i zanik pięciu agregatów objętych utrzymywaniem, wyobrażenie 'jestem', chęć 'jestem', dogłębna tendencja 'jestem' – dochodzi do wykorzenienia u niego. Załóżmy, przyjaciele, materiał został pobrudzony i zanieczyszczony, i jego właściciele oddali go do pracza. Pracz wyszorował go równo solą, ługiem, czy krowim łajnem i wypłukał w czystej wodzie. Choć ten materiał stałby się czysty, ciągle pozostawałby zapach soli czyszczącej, ługu, czy krowiego łajna. Pracz oddałby wtedy materiał właścicielom. Właściciele włożyliby go do pudła zapachowego i zapach pozostały po czyszczącej soli, ługu, czy krowim łajnie który jeszcze nie zaniknął, zaniknąłby. Tak też, przyjaciele, choć nawet szlachetny uczeń porzucił pięć niższych pęt, to ciągle, w relacji do pięciu agregatów objętych utrzymywaniem, pozostaje u niego wyobrażenie 'jestem', chęć 'jestem', dogłębna tendencja 'jestem' która nie została wykorzeniona. Później, gdy trwa kontemplując powstawanie i zanik pięciu agregatów objętych utrzymywaniem: 'Taka jest materia, takie jej powstanie, taki zanik; takie jest uczucie, takie jego powstanie, taki zanik; 'taka jest percepcja, takie jej powstanie, taki zanik, takie są determinacje, takie ich powstanie, taki zanik; taka jest świadomość, takie jej powstanie, taki zanik', gdy tak trwa kontemplując powstawanie i zanik pięciu agregatów objętych utrzymywaniem, wyobrażenie 'jestem', chęć 'jestem', dogłębna tendencja 'jestem' – dochodzi do wykorzenienia u niego”.

Kiedy to zostało powiedziane, starsi mnisi powiedzieli do czcigodnego Khemaki: „Nie stawialiśmy naszych pytań ażeby kłopotać czcigodnego Khemakę, ale myśleliśmy, że czcigodny Khemaka będzie zdolny wyjaśnić, nauczyć, proklamować, ustanowić, odkryć, przeanalizować i objaśnić nauczanie Zrealizowanego w szczegółach. I czcigodny Khemaka wyjaśnił, nauczył, proklamował, ustanowił, odkrył, przeanalizował i objaśnił nauczanie Zrealizowanego w szczegółach”.

Oto co powiedział czcigodny Khemaka. Starsi mnisi byli zadowoleni i ucieszeni słowami czcigodnego Khemaki. I podczas gdy ta rozprawa została wypowiedziana, umysły sześćdziesięciu starszych mnichów jak i czcigodnego Khemaki zostały wyzwolone ze skaz przez nie-utrzymywanie.

SN 22: 89