Henryk Suzo

(ok. 1295-1366) Życie Henryka Suzo, podobnie jak Jana Taulera, toczyło się zasadniczo w jednym miejscu: w Konstancji, choć studiował on w dominikańskim kolegium teologicznym w Kolonii, gdzie został wykształcony na lektora zakonu. W okresie obowiązywania interdyktu papieskiego, w latach 1339-1346, opuścił swój macierzysty klasztor w Konstancji, by schronić się w nieodległym Dissenhofen. Przez pewien czas piastował funkcję przeora klasztoru w Konstancji. Od około 1335 roku, gdy złożył klasztorne obowiązki lektora i przeora, poświęcił się wyłącznie duszpasterstwu, a zwłaszcza cura monialium, w związku z czym wiele podróżował po Szwajcarii, Alzacji i Nadrenii. Ostatnie lata życia, od około 1348 roku, spędził w Ulm. Od 1336 lub 1337 roku aż do śmierci w roku 1366 Suzo pozostawał bliskim przyjacielem Elżbiety Stagel (lub Staglin), zakonnicy z Tóss, z którą łączyło go zainteresowanie zagadnieniami mistycznymi wyrastającymi ze „słodkiej nauki świętego Mistrza Eckharta". Poważne zainteresowanie Elżbiety tą problematyką świadczy o tym, że dominikanki nie traktowały nauk Eckharta z prostą naiwnością, jak można by wnioskować na podstawie niektórych poematów. W ramach wspomnianej przyjaźni Suzo był nie tylko przewodnikiem; często zdarzało się, że to on otrzymywał wskazówki i pouczenia.

Suzo pozostawił po sobie liczniejsze dzieła niż Tauler. Są wśród nich traktaty, listy i kazania, a także biografia, tzw. Vita. Sam Suzo zebrał i zredagował swoje pisma, by wydać je następnie jako Exemplar lub Musterbuch; najwyraźniej zależało mu na tym, by ukazały się w autentycznej formie. Duchowy profil Suzo kreśli w największym stopniu Vita, dzieło zajmujące pierwszorzędne miejsce w zbiorze Exemplar. Stawia w nim siebie za wzór, nazywając się „sługą wiecznej mądrości", żądnym przygód bohaterem duchowej autobiografii oraz prawdziwym, duchowym rycerzem dworskim. Suzo opisuje swoją drogę od nowicjusza aż do dojrzałego rycerza duchowego na tle swobodnego ciągu wydarzeń opisanych w rozdziałach 1-32. Radykalna zmiana dokonuje się w rozdziałach 19 i 20, gdzie postanawia on zrezygnować z ascetycznego panowania nad własnym życiem na rzecz poddania się w cierpieniu woli Bożej (w wielu przypadkach mistyka dotyka z zewnątrz ogromna ludzka podłość). W rozdziałach 33-35 na pierwszy plan wysuwa się jego duchowa córka, Elżbieta Stagel; w tekście nie przeważa już narracja, ale swobodna, dialogiczna dyskusja poświęcona zagadnieniom mistycznym. Ostatnie rozdziały, 46-53, stanowią swoistą pieczęć mistycznego przesłania Suzo, ostateczne wprowadzenie do doskonałego życia.

Suzo w najmniejszym stopniu nie wyklucza teorii ani teologii mistycyzmu; wręcz przeciwnie - rozwija je zaskakująco obszernie. W warstwie formy literackiej teoria i praktyka mistycznego życia jawią się jako dwa obszary, których jednak za sprawą nieodłącznego, silnego związku nie sposób od siebie oddzielić. Suzo jest zarówno teoretykiem, jak i praktykiem mistycznego życia. Ujawnia się to wyraźnie w pełni jego wizji - w jednej z nich Mistrz Eckhart ukazuje mu się osobiście (rozdz. 6). Świadczą o tym także częste odwołania do ojców pustynnych jako wzoru rygorystycznej ascezy.

Już na bardzo wczesnym etapie działalności Suzo dają się zauważyć wpływy Eckharta. W swojej Bucherlein der Wahrheit {Książeczceprawdy) Suzo gorliwie bierze Eckharta w obronę, gdy uosobiona Mądrość i uczeń (którym jest sam Suzo) na najwyższym poziomie abstrakcji prowadzą dialog o prawdziwym wewnętrznym porzuceniu. Szereg motywów znanych z mistyki Eckharta - zjednoczenie człowieka z Bogiem, negatywność Boga, rozróżnienie Bóg/Trójca, dwojaki byt rzeczy (w Bogu jako Bogu, w samych sobie) itp. - otrzymuje starannie wyważone oznaczenie. Sprzeciw Suzo wobec wszelkich form „niezdyscyplinowanej wolności" (praktykowanej przez Braci Wolnego Ducha) ujawnia się w straszliwej postaci Bezimiennego Dzikiego. W ten sposób Suzo pośrednio chroni Eckharta przed zarzutem przynależności do Braci Wolnego Ducha. Ludzie, którzy go o to oskarżają, nie zrozumieli jego nauki.

Za: Duchowość chrześcijańska. Późne średniowiecze i reformacja; redakcja: Jill Raitt, współpraca: Bernard McGinn i John Meyendorff, tytuł oryginału: Christian Spirituality, Vol. 2: High Middle Ages and Reformation (Word Spirituality, Vol 17), przekład: Piotr Blumczyński, Seria MYSTERION, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011