Nepsis - antirresis

Aby nabyć i zachować hezychię serca, roztropność domaga się, by od początku wybijano synów Babilonu, czyli złe myśli, logismoi.

  Dlatego traktaty mówią o „straży serca", „straży ducha", o baczności (prosoche). Aby się strzec, należy być trzeźwym i czujnym, „neptyckim" (por. 1P 5,8), „bacznym". Już u Pseudo-Makarego hesychia, nepsis, prosoche i modlitwa jawią się jako ściśle powiązane.

  Ale to przede wszystkim szkoła synaityczna kładła nacisk na tę czujność. Dla autora Centurii, znanego pod imieniem Hezychiusza z Batos albo z Synaju, cała asceza sprowadza się do nepsis, zdefiniowanej przez niego jako „duchowe ćwiczenie, które jeśli jest sto­sowane wytrwale i gorliwie, z Bożą pomocą, pozwala człowiekowi całkowicie uwolnić się od namiętnych myśli i słów oraz od złych uczynków".

  „Straż u bram serca" jest przede wszystkim metodą obrony, aby natychmiast odpierać nieproszone myśli poprzez antirresis. Jezus kuszony przez demona, odpowiadał na jego sugestie tekstami z Pisma Świętego (Mt 4,3-11). W ten sam sposób asceci odpowia­dali na wszelaką diabelską podpowiedz, cytując fragmenty Biblii. Klasycznym podręcznikiem tej sztuki był Antirretikos Ewagriusza, podzielony na osiem części, odpowiadających tej samej liczbie złych myśli. Odnośnie do każdej z nich podawał cytaty z Pisma Świę­tego, pozwalające natychmiast ją odepchnąć.

  Ale dla mnicha pozbawionego wykształcenia nauczenie się ich wszystkich było wielkim trudem! Niemniej jednak praktyka ta doprowadziła do pewnego uproszczenia. Wezwanie Jezusa stało się wystarczające, aby „wyrzucić wszystkie demony", a „modlitwa Jezusowa" zastąpiła w hezychazmie skomplikowane klasyfikacje. „Pośród tajemniczych i wyjątkowych właściwości Imienia Jezus - pi­sze I. Brianczaninow - znajduje się także moc wyrzucania demonów. Została ona ogłoszona prze samego Pana: ci, którzy wierzą we Mnie, jak rzekł, «w imię Moje złe duchy będą wyrzucać" (Mk 16,17)".

Za: Tomáš Špidlik, Modlitwa według tradycji chrześcijańskiego Wschodu. Przewodnik systematyczny, tytuł oryginału: La spiritualité de l’Orient chrétien. La prière, tłumaczenie: Lucyna Rodziewicz, Wydawnictwo Ojców Franciszkanów „Bratni Zew”, Kraków 2006