Demony i namiętności

   Klimak jasno stwierdza, że demony są duchami i istotami noerycznymi. Zaznacza także, że są złe, a ich głównym celem jest zaciemnianie umysłu. Zasadnicze ich działanie polega na zwodzeniu, rozpraszaniu, roz­bijaniu, na tworzeniu złudzeń, fałszywych pocieszeń i wszelkiego rodzaju oszustw. Nienawidzą one dobra i zasiewają w nas zło oraz zmuszają do grzechu. Jako demony nie są wszechmocne, nie mogą pozbawić nas wolności wyboru. Nie mogą przewidzieć skutków swego działania, po­nieważ nie znają przyszłości. Nie znają naszych serc i jedynie obserwując, uczą się, jak najlepiej do nich dojść. Klimak uważa, że zły duch nie może bezpośrednio dotrzeć do naszego umysłu, ale ma możliwość za­siania w nas złych myśli, wywołać zwodnicze obrazy i pobudzić wyobraź­nię. Działanie złego ducha jest różne, ma bowiem, jak podkreśla Jan Scholastyk, „wiele głów" (miriokefalos), a walka przeciw demonom to skomplikowana i trudna droga, gdyż często przedstawiają one to co jest złe jako dobre i mogą ukrywać się pod płaszczem dobrych myśli, które w rzeczywistości mają charakter demoniczny. Demony potrafią dostosowywać metody w zależności od osoby, z którą walczą. W inny sposób mogą walczyć przeciw mnichom, a w inny przeciw żyjącym w świecie. Wszystkim natomiast usiłują wykraść czas przeznaczony na modlitwy.

  Walkę muszą toczyć także pustelnicy, gdyż pustynia to szczególne miejsce przebywania demonów. Demony usiłują, jak zaznacza Klimak, na wszelki sposób nakłonić mnicha, aby „wrócił do miasta". Podszeptują, że pobyt na pustyni nie przynosi żadnej korzyści, a w mieście łatwiej spotkać Boga.

  Mnich z Synaju poucza o jeszcze jednej ważnej rzeczy, a mianowicie, że walka duchowa trwa przez całe życie i nie kończy się w żadnym momencie. Jest ona niezbędna nie tylko w fazie początkowej życia asce­tycznego, ale także w jego zaawansowanej formie. Pokusy nasilają się nawet w miarę postępowania w życiu duchowym, a miarą duchowego rozwoju jest jakość i siła demonów, atakujących człowieka. Niekiedy jednak ludzkie wady zastępują działanie demonów, zwłaszcza egoizm i pycha.

  Tak jak wiele jest sposobów walki, jaką demony podejmują przeciw nam, tak też jest wiele dróg obrony przeciw nim. Nie chodzi jedynie o  to, by podjąć walkę z nimi, ale by przejąć inicjatywę i nie dopuszczać ich do siebie. Jan Klimak dobrze rozumie kluczowe znaczenie walki wewnętrznej w życiu mnicha i dlatego wiele miejsca poświęca w swoim przewodniku duchowym analizie działania poszczególnych namiętności i wad. Można nawet doszukiwać się u niego pewnej, choć nie konsekwentnej, tak jak u Ewagriusza, klasyfikacji złych myśli. To jego osobiste doświadczenie walki duchowej jest dla nas bardzo cenne, gdyż przedstawia nam nie tylko kolejne etapy przenikania złych myśli do serca, ale przede wszystkim uczy nas, jak walczyć z nimi.

Ks. Arkadiusz Jasiewicz (ze wstępu)

Za: Święty Jan Klimak, Drabina Raju, tytuł oryginału: Kλίμαξ τού παραδείσου, Πρός ποιμένα Λόγος, przekład z języka greckiego i komentarz: Waldemar Polanowski, opracowanie i redakcja naukowa: Ewa Osek, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2011