Św. Sergiusz z Radoneża

  Św. Sergiusz z Radoneża (założyciel Ławry Troicko-Siergijewskiej, uważanej obecnie za najważniejszy klasztor rosyjskiego prawosła­wia) to jeden z głównych świętych mnichów rosyjskiego Kościoła prawosławnego. Jest również uważany za patrona narodu ze względu na rolę, jaką odegrał w powstaniu Księstwa Moskiewskiego w XIV w. W założonej przez niego ławrze znajdują się Moskiewska Akademia Teologiczna oraz groby rosyjskich patriarchów.

Bartłomiej Kiryłowicz - tak nazywał się przyszły mnich - uro­dził się w 1313 lub 1319 r. w Rostowie, jednak szybko przeniósł się wraz z rodziną do Radoneża położonego w pobliżu Moskwy. Już jako dziecko pragnął zostać mnichem, ale dopiero ok. 1340 r., po śmierci rodziców (którzy, zgodnie z pradawną tradycją, w ostat­nich latach życia wstąpili do klasztoru], mógł udać się w miejsce odosobnienia. W 1342 r. przywdział mnisi habit i przybrał imię Sergiusz. W 1353 r. został igumenem założonego przez siebie klasztoru, któremu nadał wezwanie Trójcy Świętej. Umarł 8 paź­dziernika 1392 r. w wieku 78 lat, z czego ponad pół wieku przeżył w ascezie. Pochowany został we własnej ławrze, która ciągle nosi jego imię: Ławra Troicko-Siergijewska. W 1448 r. został kanoni­zowany, a jego święto jest obchodzone dwa razy do roku, 18 lipca oraz 8 października. Jest również ujęty w kalendarzu wschodnich Kościołów katolickich.

  Dla Sergiusza powołanie do życia mniszego było równoznaczne z powołaniem do życia pustelniczego. Zapoczątkował on wielki ruch eremicki, nowy typ monastycyzmu, który rozprzestrzenił się na całym terytorium młodego Księstwa Moskiewskiego i wspierał jego religijny, kulturalny i polityczny rozwój, gdyż Kijów, zniszczony przez Tatarów w 1240 r., nie zdołał nigdy odzyskać dawnego znaczenia.

 Sergiusz spędził mniej więcej dwa lata w odosobnieniu w miej­scu, w którym później miała powstać ławra. Jak czytamy w jego Żywocie, w tym okresie musiał stawić czoła niejednemu utrapieniu: dręczyło go zimno, niedźwiedzie, wilki i inne dzikie zwierzęta, które jednak z czasem zdołał obłaskawić. Takie doświadczenia wiodły do negatywnego typu ascezy, charakterystycznego dla rosyjskich mnichów, którzy - w przeciwieństwie do mnichów bizantyjskich - nie szukali specjalnych ascetycznych praktyk, gdyż praca i sztuka przetrwania w trudnych warunkach klimatycznych i naturalnych same w sobie były wystarczająco wyczerpujące.

  Jak to zwykle bywa w podobnych przypadkach (warto przy­wołać choćby przykład Teodozego Peczerskiego], do Sergiusza żyjącego w swojej samotni dołączyli ludzie pragnący naśladować jego ascetyzm i wieść mnisze życie. W ten sposób w ciągu kilku lat zebrała się wspólnota 12 mnichów, którzy mieli się stać trzonem przyszłego klasztoru. Sergiusz razem z nimi porzucił samotność na rzecz życia we wspólnocie i stał się założycielem monasteru Trójcy Świętej, nazywającego się tak samo jak cerkiew, którą przed­tem tu zbudował. Choć Sergiusz był założycielem, to Mitrofan został wybrany na pierwszego igumena. Dopiero po jego śmierci (1353 lub 1354 r.) Sergiusz został przełożonym wspólnoty. W tym celu przyjął święcenia kapłańskie. Wewnętrzne nieporozumienia zmusiły wkrótce Sergiusza do opuszczenia klasztoru i powrotu do pustelniczego życia, jednak ze względu na nalegania wspólnoty powrócił do klasztoru. (...)

Za: Mnisi Wschodu i Zachodu; Juan Maria Laboa, Historia monastycyzmu chrześcijańskiego, tytuł oryginału: The Historical Atlas of Eastern and Western Christian Monasticism, tłumaczenie: Gabriela Jaworska, Katarzyna Malecha, CARTA BLANCA Sp. z o.o. Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa 2009