Walka duchowa

Tradycja duchowa, podążając po drodze wytyczonej przez Pismo św. oraz filozofię grecką i niektóre prądy judaistyczne, rozpowszechnione na dwa wieki przed Chrystusem, często porównywała ascezę do walki, do bitwy przeciwko nieprzyjaciołom duszy. W traktacie O praktyce Ewagriusza pojawiają się liczne wyrażenia dotyczące wojny, walki; mnich musi przede wszystkim walczyć z nieprzyjaciółmi albo z przeciwnikami. Walka duchowa jest punktem centralnym także w duchowości Kasjana. Zgodnie z tą tradycją Jan Klimak, opisując praktyki ascetyczne, stosuje również metafory i wyrażenia mówiące o wojnie, bojowaniu, zwycięstwach i porażkach. Wspomina też o duchowej walce ze światem, ciałem, a także o zmaganiach między ludźmi. Zasadniczo asceta walczy z nieprzyjaciółmi duszy, szatanem i demonami. Właśnie demony w duchowości Klimaka zajmują ważne miejsce. Jednak nie można mu przypisywać jakiejś obsesji w zakresie demonologii, która widoczna była chociażby u gnostyków II—III wieku, twórców całego systemu demonicznej hierarchii. Autor Drabiny ma jednak intensywne doświadczenie złych duchów, prowadzące do konfliktu w ludzkiej naturze i pobudzające mnicha do walki przeciw ich zakusom. Demony to obce siły, usiłujące zmusić człowieka do działania wbrew swej prawdziwej naturze i przeszkadzające mu w dążeniu do wyższych duchowych aspiracji. Walka z demonami dokonuje się przez duchowe rozeznanie i czujność serca, a także przez poznanie taktyki działania złych myśli oraz ich kontrolę. To nimi posługują się demoniczne moce, aby odwieść człowieka od pamięci o Bogu i pogrążyć w zapomnieniu o sprawach duchowych. Jako antidotum Jan proponuje dążenie do apateia, czyli nie tyle do beznamiętności, ile do przekierowania tych myśli do walki z demonami. W opanowaniu wyobraźni i w ogóle w walce ze złymi duchami pomocna jest modlitwa, a także asceza cielesna jak post, różnego rodzaju wyrzeczenia i umartwienia. Skuteczną walką u Scholastyka jest także praktyka cnót, która prowadzi do największej z cnót drabiny duchowej, jaką jest miłość.

Ks. Arkadiusz Jasiewicz (ze wstępu)

Za: Święty Jan Klimak, Drabina Raju, tytuł oryginału: Kλίμαξ τού παραδείσου, Πρός ποιμένα Λόγος, przekład z języka greckiego i komentarz: Waldemar Polanowski, opracowanie i redakcja naukowa: Ewa Osek, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2011