Czternastowieczni hezychaści z góry Athos ...

W czasach Grzegorza Palamasa monastycyzm na górze Athos kwitł już od blisko czterech stuleci i doczekał się tradycji bogatego życia duchowego, które potrzebowało teraz teologicznych ram i sposobów wyrazu. Ponieważ tamtejsi mnisi praktykowali również nowe metody ascetyczne powiązane z konkretnymi doświadczeniami duchowymi, konieczne stało się zapewnienie im teologicznej ochrony przed błędnymi interpretacjami oraz przed atakami z zewnątrz. Czternastowieczni hezychaści z góry Athos łączyli praktykę skupienia i nieustannej modlitwy z technikami oddychania i koncentracji. Metoda ta polegała na przyciskaniu podbródka do klatki piersiowej i kierowaniu wzroku w dół przy jednoczesnym powtarzaniu w myślach prostej modlitwy: „Panie Jezu Chryste, Synu Boży, zmiłuj się nade mną". Modląc się nieustannie w ten sposób, hezychaści doświadczali wizji wiekuistej przebóstwiającej łaski Bożej. Jednakże kilku prostodusznych mnichów, nie rozumiejąc właściwie znaczenia owej metody, zaczęło błędnie uważać ją za automatyczny system osiągania Boskiej światłości, co dało ich przeciwnikom powód do ataku. Sam Palamas, choć stanął w obronie hezychastów, miał pewne zastrzeżenia odnośnie do stosowania tej metody. Uważał, że jest przydatna wyłącznie w wypadku początkujących, a opisującą ją księgę Nicefora uważał za „naiwną" i „nieuczoną". Jego zdaniem pozycja ciała i słowa modlitwy nie mają magicznej mocy, lecz pomagają strzec skupienia umysłu w tęsknej, niezakłóconej społeczności z Bogiem oraz wizji Jego chwały. W ostatecznym rozrachunku celem całej teologii Palamasa jest ekspozycja i obrona tej właśnie społeczności z Bogiem i wizji Jego chwały.

Za: Duchowość chrześcijańska. Późne średniowiecze i reformacja; redakcja: Jill Raitt, współpraca: Bernard McGinn i John Meyendorff, tytuł oryginału: Christian Spirituality, Vol. 2: High Middle Ages and Reformation (Word Spirituality, Vol 17), przekład: Piotr Blumczyński, Seria MYSTERION, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011