Opisując drogę mnicha ku doskonałości,

Kasjan posługuje się kolejnym ogólnym podziałem, opartym na myśli Ewagriusza i Orygenesa. W rozmowie 3 z abbą Pafnucjuszem przedstawia bowiem „naukę o trojakim wyrzeczeniu się":

Pierwsze jest, gdy opuścimy wszystkie zewnętrzne bogactwa i majętności świata. Drugie, gdy odrzucimy pierwotne nasze obyczaje, nałogi i namiętności duszy i ciała. Trzecie, gdy umysł nasz oderwiemy od wszystkich rzeczy teraźniejszych i widomych, wpatrując się jedynie w to, co jest przyszłe, i pożądając dóbr niewidomych (Rozmowy 3,6).

Te trzy rodzaje wyrzeczenia się, które można porównać do trzech rodzajów motywacji do dobrych uczynków, rozważanych w rozmowie 11 (lęk przed piekłem, nadzieja na niebo i umiłowanie cnoty), zarysowują szeroko zakrojony program wędrówki w górę, w którym pierwsze dwa obejmują poziom wiedzy aktywnej, zaś trzecie wyrzeczenie zawiera wiedzę teoretyczną. Zostają również porównane do trzech ksiąg Salomona: Księga Przysłów uczy wyrzeczenia się spraw ziemskich i cielesnych, Księga Eklezjasty napomina o marności wszelkiego stworzenia, a Pieśń nad Pieśniami ukazuje trzecie wyrzeczenie, w którym „dusza wznosi się ponad wszystkie sprawy ziemskie i jednoczy się już ze Słowem Bożem, zapatrzona w rzeczy niebieskie" (Rozmowy 3,6). Ten trójdzielny element orygeński, wiążący Pieśń nad Pieśniami z najwyższą formą wiedzy duchowej, był bliski Ambrożemu, lecz Kasjan różni się zarówno od niego, jak i od Hieronima, prawie wcale nie wykorzystując miłosnego języka Pieśni jako narzędzia do wyrażenia prawd mistycznych.

Należy tu wspomnieć o jeszcze jednej kwestii teologicznej: otóż Kasjan stał się niejako rzecznikiem tych mnichów, których irytowała nauka o łasce, głoszona przez świętego Augustyna pod koniec jego życia. Zakładana przez tego ostatniego predestynacja zdawała się wykluczać ludzką wolność, a przez to kwestionować moralny wysiłek ascetyzmu. Kasjan podejmuje ten temat w rozmowie 13. Reprezentuje on sprzeciw starszego, bardziej synergicznego poglądu na łaskę i ludzkie działanie wobec zajadłych sporów, jakie rozgorzały w sprawie nauk Pelagiusza. Kasjan nie jest jednak pelagianistą, utrzymuje bowiem, że do osiągnięcia czystości serca i doskonałej miłości konieczna jest łaska. Mimo to z augustiańskiej perspektywy wydaje się, że chciał on pogodzić obie doktryny. Choć niektóre teksty Kasjana zapewniają, że „początek dobrej woli naszej jest darem natchnienia Pańskiego" (Rozmowy 3,29), to inne świadczą o tym, że według tego mistyka - przynajmniej w niektórych wypadkach - łaskę otrzymują ci, „którzy trudzą się w pocie czoła, by ją uzyskać" (Reguły 12,14).

Za: Bernard McGinn, Patricka Ferris McGinn, Mistycy wczesnochrześcijańscy. Wizje Boga u Mistrzów duchowych, tytuł oryginału: Elary Christian Mystics, The Divie Visio of the Spirituals Masters, seria: MYSTERION, przekład: Ewa Elżbieta Nowakowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008