Indywiduacja i afiliacja przy konstruowaniu Ja

Rozważania dotyczące niezależnego i współzależnego konstruktu Ja znajdują mniej lub bardziej wyraziste odzwierciedlenie w pracach większości psychologów podejmujących problematykę osobowości. Punktem wyjścia tych rozważań jest uznanie za podstawowe dwóch dążeń: do indywiduacji i afiliacji. Wśród propozycji oddających istotę współistnienia owych dążeń, a tym samym istotę

podziału konstruktów Ja, znajdują się:

1. jedność z innymi (union with others) oraz egoistyczne szczęście (egoistic happiness) w ujęciu Freuda (1930, 1961, za: Guisinger i Blatt, 1994);

2. oddanie (surrender; homonomy) oraz autonomia (autonomy) w ujęciu Angyala (1951, za: Gasiul, 2006);

3. przyleganie, niesamodzielność (ocnophilic) oraz unikanie (philobatic) w ujęciu Balinta (1959, za: Guisinger i Blatt, 1994);

4. bliskość (communion) oraz sprawstwo (agency) w ujęciu Bakana (1966, za: Hurley, 1998);

5. wspólnota (togetherness) oraz indywidualność (individuality) w ujęciu Bowena (1966, za: Guisinger i Blatt, 1994);

6. miłość i przynależność (love and belongingness) oraz samoaktualizacja (self-actualizaction) w ujęciu Maslowa (1970/1990);

7. współzależność (interdependence, wymiar opisany na krańcach dominacji i emancypacji) oraz afiliacja (affiliation, wymiar opisany na krańcach miłości i ataku) w podejściu interpersonalnym Benjamin (1974, 1996);

8. konieczne powiązanie (necessary connectedness) oraz nieunikniona separacja (inevitable separation) w ujęciu Shora i Sanville (1978, za: Blatt, 1990);

9. przywiązanie (attachment) oraz eksploracja (exploration) w ujęciu Ainsworth (1979);

10. afiliacja i intymność (affiliation or intimacy) oraz władza i osiągnięcia (power or achievement) w ujęciu McAdamsa (1982) i McClellanda (1985);

11. przywiązanie (attachment) oraz indywiduacja (individuation) w ujęciu Franz i White (1985);

12. powiązanie interpersonalne (interpersonal relatedness) oraz definiowanie Ja (self-definition) w ujęciu Stewart i Malley (1987, za: Guisinger i Blatt, 1994);

13. niezależność (independence) oraz współzależność (interdependence) w ujęciu Markus i Kitayamy (1991);

14. dążenie do wzajemności (mutualistic urges) oraz dążenie do indywidualności (individualistic urges) w ujęciu Slavina i Kriegmana (1992, za: Guisinger i Blatt, 1994);

15. potrzeba więzi z innymi (need for others) oraz potrzeba poczucia indywidualności i tożsamości (need for identity) w ujęciu Fromma (1993);

16. wzmocnienie Ja (self-enhancement) oraz jedność z innymi (contact or union with others) w ujęciu Hermansa (1999);

17. współzależność (interdependence, interrelatedness) oraz podmiotowość (agency, individuation) w ujęciu Imamoğlu (2003); 18. przywiązanie (attachment) oraz separacja (separation) w ujęciu Bowlby’ego (2007) oraz Teoriach Relacji z Obiektem.

O ile w przywołanych wyżej koncepcjach, niezależnie od ich specyficznych postulatów oraz użytych pojęć, nie kwestionuje się współistnienia w człowieku orientacji indywiduacyjnej oraz afiliacyjnej, o tyle sposób określania relacji między owymi orientacjami nastręcza trudności.

Za: Aleksandra Pilarska

Ja i tożsamość a dobrostan psychiczny