Czytanie „anagogiczne"

Orygenes jednak, idąc w ślady świętego Pawła, nauczał o konieczności wyjścia poza „literę, która zabija" i dostania się na drugi poziom (odpowiadający duszy) po to, aby uchwycić sens moralny tekstu, a także na trzeci poziom (odpowiadający duchowi) po to, aby uchwycić sens mistyczny Pisma. Te moralne i duchowe nauki Logosu dają się wyodrębnić dzięki całej gamie narzędzi alegorycznych i typologicznych stosowanych przy studiowaniu tekstu. O ile w Nowym Testamencie mamy do czynienia z bezpośrednim nauczaniem przez Logos, o tyle w Starym Testamencie nauczanie to odbywa się za pośrednictwem innych zdarzeń i postaci, które stają się w egzegezie „typami" i „alegoriami" obecnych realiów. Mimo że egzegeza alegoryczna i typologiczna stanowi tę część dorobku Orygenesa, którą odziedziczył jeszcze po kulturze żydowskiej i hellenistycznej, był on pierwszym chrześcijaninem, który określił osobiste przyswojenie sobie nauk Logosu jako czytanie „anagogiczne", czyli takie, które ma uwznioślić duszę. „Czytelnik Ewangelii, zachowując opartą na zdarzeniach historię, potrafi wznosić się bezbłędnie do rzeczywistości duchowych" {Komentarz do Ewangelii według św. Mateusza X,14). Celem interpretacji jest wypełnienie nauki biblijnej poprzez własne wstępowanie ku Bogu, proces, który Orygenes nazwał pragnieniem, by człowiek „wędrował po szerokich przestrzeniach mistycznego i duchowego pojmowania". Dzięki zetknięciu się z Pismem i zastosowaniu narzędzi interpretacji duchowej, dusza wznosi się z powrotem do swego źródła w Bogu. Dla Orygenesa wędrówka w górę to esencja powołania chrześcijanina i główny motyw, który przewija się przez jego myśl mistyczną.

Za: Bernard McGinn, Patricka Ferris McGinn, Mistycy wczesnochrześcijańscy. Wizje Boga u Mistrzów duchowych, tytuł oryginału: Elary Christian Mystics, The Divie Visio of the Spirituals Masters, seria: MYSTERION, przekład: Ewa Elżbieta Nowakowska, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008