Cały czas dla filozofii

Odwrotnie bywa z tymi chorobami, na które zapadają nasze dusze: im gorzej się ktoś ma, tym mniej odczuwa. Nie masz czemu się dziwić, najdroższy Lucyliuszu. Kto bowiem lekko śpi, ten podczas swego wypoczynku miewa widzenia, a niekiedy śni mu się właśnie to, że śpi. Twardy zaś sen zaciera też widzenia i pogrąża duszę ludzką głębiej, niżby mogła w tym czasie mieć jakąś świadomość siebie. Czemuż nikt nie przyznaje się do swych wad? Bo wciąż jeszcze w nich tkwi. Opowiadanie widzeń sennych dowodzi, że właśnie się czuwa; przyznanie się do wad wskazuje, że dusza przychodzi do zdrowia. Ocknijmyż się więc, byśmy mogli wyjawiać nasze wady! Obudzi zaś nas tylko filozofia, tylko ona strząśnie z nas twardy sen. Jej więc poświęć się całkowicie. Tyś godzien jej, a ona ciebie. Padnijcie sobie nawzajem w objęcia. Odważnie i jawnie oddal od siebie wszystkie inne sprawy. Nie powinieneś zajmować się filozofią przejściowo. Gdybyś się rozchorował, zaniechałbyś trosk o majątek, zniknęłyby dla ciebie sprawy sądowe i nikogo nie ceniłbyś aż tak wysoko, byś w charakterze adwokata miał wystąpić w jego obronie w sądzie. Z całym zapałem starałbyś się o to, aby jak najprędzej oswobodzić się od choroby. Cóż tedy? Czyż tak samo nie postąpisz i teraz? Oddal od siebie wszystko, co zawadza, i bądź wolny dla wzniosłych rozmyślań. Nikt nie dojdzie do tego, jeśli jest zajęty. Filozofia też wykonywa swoje władztwo. Sama zostawia ona resztę czasu, nie przyjmuje zaś czasu z góry sobie wyznaczonego. Nie jest to sprawa podrzędna; jest to rzecz zwyczajna, jest to pani, która każe nam być do jej rozporządzenia. Aleksander, gdy mu pewne państwo obiecywało część swych posiadłości oraz połowę wszystkich bogactw, odpowiedział: «Przybyłem do Azji nie żebym brał, co byście mi oddali, lecz żebyście wy zatrzymali sobie to, co wam zostawię». Podobnie mówi filozofia do wszystkich innych spraw: «Nie przyjmę tego czasu, który dla was okaże się zbędny, natomiast wy będziecie miały go tylko tyle, ile go sama wam wydzielę». Zwróć ku niej całą swą myśl, do niej się przysiądź i o nią miej staranie. Ogromny przedział powstanie między tobą a innymi ludźmi. Znacznie wyprzedzisz wszystkich śmiertelników i niewiele prześcigną cię bogowie. Pytasz, jaka zostanie pomiędzy nimi a tobą różnica. Będą oni bardziej długowieczni. Ale, na Herkulesa! wielkiego to mistrza dowodzi, jeśli zawarł wszystko w tak krótkim czasie. Dla mędrca żywot jego jest tak długi, jak dla bóstwa cała jego wieczność. Jest nawet coś takiego, w czym mędrzec przewyższa bóstwo. Ono nie zna obaw dzięki łasce natury, mędrzec pozbywa się ich z własnej woli. Oto rzecz wspaniała: odznaczać się słabością ludzką, a przy tym mieć pewność siebie boską! Wprost niewiarygodna jest zdolność filozofii do unicestwiania wszelkiej przypadkowej przemocy. Żadna broń nie ima się jej ciała: jest ona obwarowana i bezpieczna. Jedne pociski pozbawia siły i niby od lekkich strzał zasłania się od nich swoją obszerną szatą, drugie odbija i odrzuca z powrotem ku temu, który je wysłał.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza

Tłumaczenie: Wiktor Kornatowski