Sentencje Arystotelesa

Przypisują mu także przepiękne sentencje. Na pytanie, jaką korzyść odnoszą kłamcy, „Tę — odpowiedział — że kiedy mówią prawdę, nikt nie daje im wiary". Skarcony raz za to, że dał jałmużnę jakiemuś nicponiowi, odpowiedział: „Ulitowałem się nad człowiekiem, a nie nad jego charakterem"1. Zwykł był mawiać do swoich przyjaciół i tych, którzy mu towarzyszyli, kiedykolwiek i gdziekolwiek przypadkowo przebywał: „Jak wzrok przyjmuje od otaczającego powietrza światło, tak dusza je bierze od nauki". Często napominając Ateńczyków mawiał, że wynaleźli uprawę zboża i prawa, ale z pszenicy korzystają, a z praw nie. „Korzenie wychowania - mówił — są gorzkie, ale owoc jego jest słodki." Zapytany, co się szybko starzeje, odpowiedział: „Wdzięczność". Na pytanie, co to jest nadzieja, odpowiedział: „Marzenia senne na jawie".

Gdy Diogenes dał mu suszoną figę, Arystoteles widząc, że jeżeli jej nie przyjmie, to ten mu powie coś uszczy pliwego, wziął ją ze słowami, iż Diogenes stracił i figę, i okazję do żartu. A kiedy Diogenes dał mu figę po raz drugi, wziął ją, podniósł do góry, jak to robią dzieci, i zwrócił mu ją ze słowami: „O, wielki Diogenesie!" 2 Mówił, że trzy rzeczy są potrzebne w wychowaniu (παιδεία): talent wrodzony (φύσις), nauka (μάθησις), ćwiczenie (άσκησις). Słysząc, że ktoś z niego szydzi, powiedział: „W mojej nieobecności może mnie nawet chłostać". Mówił, że uroda jest więcej warta niż list polecający. Niektórzy twierdzą, że miał to powiedzieć Diogenes, Arystoteles natomiast miał nazwać piękną powierzchowność darem boga, Sokrates — krótko trwałą tyranią, Platon — przywilejem natury, Teofrast — niemym oszustwem, Teokryt — złem ubranym w kość słoniową, Karneades - władzą królewską bez siły wojskowej.

Zapytany, czym się różnią ludzie wykształceni od niewykształconych, odpowiedział: „Tym, czym żywi od umarłych. Mawiał, że wykształcenie jest w chwilach pomyślności ozdobą, a w chwilach nieszczęścia — schronieniem. Rodziców, którzy kształcili swe dzieci, uważał za godniejszych szacunku od tych, którzy je tylko spłodzili, bo ci drudzy dali im tylko życie, a ci pierwsi — piękne życie. Komuś, kto chełpił się, że pochodzi z wielkiego miasta, powiedział, że nie na to trzeba zwracać uwagę, skąd kto pochodzi, ale na to, czy jest godny swojej wielkiej ojczyzny. Zapytany, czym jest przyjaciel, odpowiedział: „Jedną duszą mieszkającą w dwóch ciałach". Mówił, że niektórzy ludzie są tak oszczędni, jakby mieli wiecznie żyć, inni tak rozrzutni, jakby mieli natychmiast umrzeć. Pytającemu, dlaczego tak wiele czasu poświęcamy rzeczom pięknym, powiedział „To pytanie ślepca". Na pytanie, co dała mu filozofia, odpowiedział: „To, że bez przymusu czynię to, co inni czynią z obawy przed prawami". Zapytany, w jaki sposób mogliby uczniowie robić postępy w nauce, odpowiedział: „Jeżeli będą szli za zdolniejszymi, nie oglądając się na słabszych". Pewnemu krzykaczowi, który już go wielu obelgami obsypał i zapytał, czy mu dość nawymyślał, odpowiedział: „Na Zeusa, nie zwracałem na ciebie uwagi". Gdy mu ktoś zarzucił, że dał wsparcie niedobremu człowiekowi — bo i w tej formie to po dają1 — odpowiedział: „Nie temu człowiekowi dałem, ale temu, co w nim ludzkie". Zapytany, jak się mamy zachowywać wobec przyjaciół, odparł: „Tak samo, jak byśmy sobie życzyli, ażeby i oni wobec nas się zachowywali". Sprawiedliwość określał jako cnotę duszy, przyznającą każdemu to, co mu się według słuszności należy. Wykształcenie uważał za najlepsze wyposażenie na starość. Favorinus podaje w drugiej księdze Pamiętników, że Arystoteles często powtarzał: „Kto ma przyjaciół, ten nie ma przyjaciela". Ta sama myśl znajduje się w siódmej księdze jego Etyki.

1 . W oryginale gra słów: τρόπος (charakter), άνθρωπος (człowiek).

2. Gra słów, imię Diogenes (∆ιογένης) znaczy: syn Zeusa, zrodzony z Zeusa, a u Homera występuje często (w mianowniku, jak tutaj, a zwłaszcza w wołaczu) jako epitet bohaterów, wskazujący na ich boskie pochodzenie.

za: Diogenes Laertios

Żywoty i poglądy słynnych filozofów

tłumaczenie: Irena Krońska