Nierzeczywistość skończonego

Formuła: „Omnis determinatio est negatio” jest interesująca sama w sobie. Nie należy jednak zapominać, że rozważamy ją ze względów ściśle praktycznych: Zarówno Nanamoli Thera jak i Nanavira Thera opierając się na tej formule Spinozy przetłumaczyli kluczowe słowo we współzależnym powstawaniu sankhara jako determinacje. A ponieważ wierzymy, że obaj byli ariya, wierzymy też, że takie tłumaczenie jest najlepsze z możliwych i że wgłębienie się w tą formułę może pomóc przynajmniej pośrednio w zobaczeniu współżależnego powstawania.

„Determinacja jest negacją” jako twierdzenie o nierzeczywistości skończonego.

Według tego odczytania, formuła twierdzi, że 1) Bóg, czy nieskończoność, są absolutnie nie determinowane, podczas gdy skończone rzeczy są po prostu determinacjami, limitacjami, czy negacjami absolutnie nieskończonego (czy absolutnie nie-determinowanego)1 W dodatku, to czytanie akceptuje, że 2) to co jest ledwie negacją czy determinacją nieskończonego, nie jest w pełni realne. Takie czytanie formuły występuje u Maimonidesa, Jacobi, i Hegla i u każdego z nich, ta interpretacja formuły „determinacja jest negacją” odgrywa kluczową rolę w ich generalnej rekonstrukcji filozofii Spinozy. W jego Streifereien im Gebiete der Philosophie (1793) Maimonides pisze: Spinoza twierdzi wraz z Parmenidesem: istnieje tylko rzeczywiste [das Reelle], które jest pojmowane przez zrozumienie. To co jest połączone z rzeczywistym w skończonym bycie jest niczym jak tylko limitacją [Einschränkung] rzeczywistego, negacją do której żadne egzystencja [Existenz] nie może być przypisana. Podobnie, w swej autobiografii (1792–1793), Maimonides podkreśla ten sam punkt jako wspólny element pomiędzy Spinozą i Kabałą: Faktycznie, Kabała jest niczym innym jak rozszerzoną nauką Spinozy, w której nie tylko powstanie każdego rodzaju istnienia, i jego relacja z resztą, jest wyprowadzone z odseparowanego atrybutu Boga. Bóg, jako ostateczny podmiot i ostateczna przyczyna wszystkich istot, jest nazywany Ensoph (Nieskończony, którego, rozważanego jako samego w sobie, nic nie może określić).

W obu fragmentach, Maimonides sugeruje, że dla Spinozy skończone rzeczy są ledwie limitacjami, czy negacjami rzeczywistego, tj Boga, który sam w sobie nie ma określeń. Polegając na tej interpretacji, Maimonides sugeruje, że Spinoza jest błędnie opisany jako „ateista”, gdyż faktycznie w jego systemie tylko Bóg istnieje prawdziwie. W taki sposób, dowodzi Maimonides, system Spinozy, powinien być nazwany „akosmizmem” gdyż raczej neguje on rzeczywistość świata skończonych rzeczy (kosmos), niż rzeczywistość Boga.2 Godne zauważenia jest, że Maimonides nie tylko Spinozie przypisał akosmizm, ale faktycznie sam skłaniał się do tego poglądu już w szwej najwcześniejszych hebrajskich pismach. Jacobi prezentuje podobny pogląd odnośnie rzeczywistości skończonych rzeczy u Spinozy, w swej książce z 1785 roku: Über die Lehre des Spinoza in Briefen an den Herrn Moses Mendelssohn: Determinatio negatio est, seu determinatio ad rem juxta suum esse non pertinet – [ Determinacja jest negacją, czy determinacja nie uczestniczy w rzeczy zgodnie z jej bytem]. Indywidualne rzeczy [Die einzelnen Dinge] zatem, na tyle na ile istnieją one w pewien determinowany sposób, są nie-bytami, nie-determinowany nieskończony byt [das unbestimmte unendliche Wesen] jest jedynym prawdziwym bytem; ens reale, hoc est, est omne esse, & præter quod nullum datur esse.

W końcu, Hegel portretuje ten pogląd z pewnymi szczegółami w swych Wkładach o Historii Filozofii i przyjmuje, że jest to jedyny najważniejszy wgląd Spinozy. Odnośnie do determinowanego, Spinoza ustanowił tą tezę: omnis determinatio est negatio [wszelka determinacja jest negacją]. Stąd, tylko nie-poszczególne czy uniwersalne jest. Tylko ono jest tym co substancjalne a zatem prawdziwie obecne. Jako pojedyncza rzecz, dusza czy umysł jest czymś ograniczonym. To przez negację pojedyncza rzecz jest. Zatem [pojedyncza rzecz] nie ma prawdziwej aktualności. Oto cała idea Spinozy.3 Proszę zauważyć wnioskowanie w zdaniu z powyższego paragrafu: skończone czy pojedyncze rzeczy nie mają prawdziwej aktualności, ponieważ są tylko negacjami.

Mniej więcej ta sama interpretacja pojawia się również w wykładach Hegla o Logice i w Nauce Logiki. Spinoza powiedział: „Wszelka determinacja jest negacją [omnis determinatio est negatio].” To ważna zasada która była szczególnie ważna dla Spinozy. Relatywne do Jednego, wszystko inne jest determinowane, i wszystko determinowane jest negacją. Ta determinowalność jest negacją ustanowioną jako afirmatywna w propozycji Spinozy omnis determinatio est negatio, propozycji o nieskończonej ważności. … Jedność substancji Spinozy, czy to, że jest tylko jedna substancja, jest konieczną konsekwencją tej propozycji, że determinowalność jest negacją … Spinoza pojmował [Myśl i Rozciągnięcie] jako atrybuty, to jest, takie które nie mają poszczególnej substancji bycia-w-i-dla-siebie, (…) czy raczej, skoro substancja jest totalną pustką wewnętrznej determinowalności, nie są nawet momentami; atrybuty, jak modusy, są rozróżnieniami uczynionymi przez zewnętrzne zrozumienie. - Również substancjalność jednostek nie może być utrzymana wobec tej substancji. Jednostki odnoszą się do siebie przez ustanawianie granic [Grenzen] każda dla każdej; ale te limitacje są zatem również limitami siebie samych; są odniesieniami do innych; nie ma indywidualnej egzystencja w indywidualnym .

Zgodnie z Heglem, Spinoza uważa skończone rzeczy jako ledwie determinacje, czy negacje Jednego, i rzeczy które są ledwie negacjami innych, nie mogą być określane jako posiadające prawdziwe i niezależne istnienie. Jako rezultat tego, Hegel adoptuje twierdzenia Maimonidesa, że właściwym opisem filozofii Spinozy powinien być raczej akosmizm niż ateizm.

1. Ten pogląd mógł pojawić się u Kartezjusza. Patrz Piąty Zestaw Odpowiedzi: „Wszelka limitacja oznacza negację nieskończoności”. (AT vii:365; CSM ii:252). Ten punkt jest esencjonalny dla argumentu Kartezjusza w Trzeciej Medytacji, iż nasze pojmowanie nieskończoności jest pierwotne wobec skończonego i tak nie może być skonstruowane ze skończonego. Jednakże, nie jest jasnym czy dla Kartezjusza nieskończoność (tj Bóg) jest absolutnie nie-determinowany (jak w średniowiecznej teologii negatywnej) czy maksymalnie determinowany tj mający wszystkie determinacje/perfekcje.

2. Patrz Maimon, Lebensgeschichte, pp. 216–217 O odczytaniu Spinozy przez Maimonidesa patrz “Salomon Maimon and the Rise of Spinozism in German Idealism,” Journal of the History of

Philosophy 42 (2004), 79–80. O akosmicznej interpretacji Spinozy wśród niemieckich idealistów patrz Y. Melamed, “Acosmism or Weak Individuals? Hegel, Spinoza, and the Reality of

the Finite,” Journal of the History of Philosophy 44 (2010), 77–92.

3. G. W. F. Hegel, Lectures on the History of Philosophy, trans. E. S. Haldane and F. H. Simson, 3

vols., Vol. iii: The Lectures of 1825–1826 (London: University of Nebraska Press, 1995), p. 154. Cf.

ibid ., pp. 285–286:

Prawdziwie istnieje Jedno w które wszystko wkracza, ażeby zostać w nie zaabsorbowane, ale z którego nic nie wychodzi. Dla ustanowienia wielkiej propozycji Spinozy wszystkie determinacje implikują negację, i jak ze wszystkim, nawet myślą w kontraście do rozciągnięcia, może być wykazane, że jest determinowane i skończone; co w tym esencjonalne spoczywa na negacji.

Fragment artykułu: “Omnis determinatio est negatio”: determination, negation, and self-negation in Spinoza, Kant, and Hegel”

Autor: Yitzhak Y. Melamed