Strategia konfirmacji

Innymi słowy, zależy nam bardziej na tym, aby nie uznać, że coś jest jakieś, gdy takie naprawdę nie jest, niż że coś nie jest jakieś, gdy takie naprawdę jest. Komisję egzaminującą kandydatów na studia interesuje zatem bardziej to, czy spośród przyjętych na podstawie uznanych kryteriów kandydatów większość okaże się dobrymi studentami, niż to, ile jeszcze innych dobrych kandydatów komisja ta mogła pominąć. Młodego małżonka interesuje bardziej to, czy wybrana przez niego kobieta będzie dobrą żoną, niż to, czy nie umknęła z pola jego uwagi inna przedstawicielka płci żeńskiej, która mogłaby stać się również wspaniałym materiałem na żonę.

Badany w eksperymencie Wasona znajdował się zresztą w bardziej luksusowej sytuacji, niż większość ludzi podejmujących życiowe decyzje: na końcu eksperymentu miał on szansę dowiedzieć się, jak naprawdę brzmiała wymyślona przez eksperymentatora reguła. Przeciętny człowiek ma jednak nikły dostęp do zdarzeń, które zostały wyeliminowane przez jego kryteria decyzyjne. Komisja egzaminacyjna nie wie, jakich potencjalnie dobrych kandydatów pominięto na podstawie stosowanych przez nią kryteriów, a nowo poślubiony małżonek nigdy nie będzie miał szans sprawdzić, jak wspaniałymi mogłyby się okazać odrzucone przez niego kandydatki.

Strategia konfirmacji służy zatem upewnieniu się człowieka, czy formułowane przez niego hipotezy lub podejmowane działania będą mu przynosić w większości pożądane rezultaty, nie zaś wyborowi opcji najlepszej, jedynej, bardziej koniecznej. To jednak właśnie wybór najlepszy i formułowanie ogólnych, koniecznych praw rządzących rzeczywistością jest, jak pamiętamy, wymogiem normatywnych modeli racjonalności. Ludzie, jak widzimy, nie bardzo wymogiem tym się przejmują, ceniąc sobie bardziej pewny i gratyfikujący konkret niż, może równie dobrą, ale niepewną abstrakcję.

Złudzenia które pozwalają żyć

s. 56

(z: Maria Lewicka, Czy jesteśmy racjonalni?)