O korzyściach płynących z zaakceptowania swej pozycji społecznej

Wiele różnych rodzajów wyjaśnień może dopomóc w wytłumaczeniu określonego zdarzenia, doświadczenia lub problemu osobistego. Jeden z nich polega na wnioskowaniu o przyczynach natury mentalistycznej czy psychicznej (mentalistic or psychic), takich jak uczucia czy pragnienia. Rozpatrzmy następujące „wyjaśnienie”, zaproponowane przez biochemika Myrona Tumblesona dla wytłumaczenia nawyku upijania się u świń, którym dawano mieszaninę alkoholu i soku pomarańczowego. Świnie te, zanim jeszcze zapoznały się z alkoholem, ustanowiły w stadzie hierarchię (analogiczną do „porządku dziobania” u kurcząt), która określała kolejność, w jakiej układały się w pomieszczeniu - dominująca świnia zawsze zajmowała najbardziej cenione miejsce w rogu, następnie kładły się zwierzęta znajdujące się coraz niżej w hierarchii, kończąc na „najniższej” świni, która zawsze musiała wystawiać pośladki na świeże powietrze.

„Król świń pił tak dużo, że stracił swoją pozycję w ciągu 24 godzin” podaje Tubleson. „Świnia numer 3 piła bardzo mało i została królem świń”. Jednakże następnego ranka świnia, która pierwotnie była numerem 1 przyszła do siebie i w ciągu 72 godzin wróciła na szczyt hierarchii. Tumbleson stwierdził, że „nie upiła się ona już nigdy więcej”.

Po tym doświadczeniu świnie wytworzyły takie formy picia, które były najwyraźniej zdeterminowane ich uczuciami w stosunku do własnej pozycji społecznej. „Największą pijaczką była świnia zajmująca szóstą pozycję w hierarchii społecznej złożonej z siedmiu świń” wyjaśnił Tumblesom, „najwyraźniej jest ona sfrustrowana z powodu swej pozycji i ucieka w alkoholizm”. Eksperyment ten przyniósł także dobrą wiadomość dla wiecznie przegrywających: świnia zajmująca najniższą pozycję w zagrodzie najwyraźniej nie czuła żadnej potrzeby, aby zalewać swe smutki. „Świnia numer 7 wiedziała, że jest ostatnia”, powiedział badacz z Missouri, „i zaakceptowała to”.

(„Newsweek”, 30 lipca 1973).

**
Innego rodzaju wyjaśnienia są formułowane w kategoriach zjawisk fizjologicznych zachodzących w mózgu, komórkach nerwowych, gruczołach i innych niezliczonych narządach organizmu. Wielu studentów wstępnego kursu psychologii jest przekonanych, że fizjologia jest kluczem do zrozumienia wszelkiego zachowania: że kiedy wiemy dostatecznie dużo o fizjologii i reakcjach biochemicznych, to nic więcej nie pozostaje do wyjaśnienia.

Lecz chociaż wyjaśnienia fizjologiczne mogą wytłumaczyć dane zachowanie, to jednak często pozostaje nierozstrzygnięte zagadnienie, w jaki sposób działa dany proces fizjologiczny i co go wywołuje.

Istnieją także zjawiska z zakresu zachowania, których zakres jest zbyt szeroki, aby można je było sensownie wyjaśnić na wysoce specyficznym poziomie fizjologii mózgu. Jeśli ktoś szuka wytłumaczenia, dlaczego wiceprezydent Stanów Zjednoczonych rzekomo brał łapówki, to nie zadowoli go wyjaśnienie, w jaki sposób mięśnie ręki kurczą się, aby uchwycić wsunięte w nią pieniądze. Wyjaśnienie musi być odpowiednie do poziomu postawionego pytania. 

Philip G. Zimbardo Psychologia i życie