W r. 1902 Adolf Nowaczyński (1876-1944) zadebiutował Małpim zwierciadłem, w którym "akademiccy prorocy" i "alkoholicy" moderny zostali niezbyt uprzejmie potraktowani.
Nowaczyński, zręcznie posługujący się zarówno prozą, jak i wierszem, wykazał się później talentem do pastiszu, uprawiając lingwistyczne akrobacje z polszczyzną szesnastowieczną. Ten zwrot ku staropolskiej krotochwilności i ordynarności nie był przypadkowy, gdyż już sam taki wybór stanowił antidotum na miotanie się cierpiących dusz. Wielu w jego rodzinnym Krakowie bało się i nie cierpiało jego szyderstw. Dostarczał potem scenie krakowskiej barwnych, cieszących się powodzeniem sztuk, konstruowanych z charakterystyczną brawurą wokół intrygujących postaci historycznych, takich jak Car samozwaniec (1908), Wielki Fryderyk (1910), Pułaski w Ameryce (1917), Komendant Paryża (1926 - o jednym z przywódców Komuny Paryskiej, Jarosławie Dąbrowskim), Wiosna narodów w cichym zakątku (1929 - komedia o Krakowie roku 1848). Sztuki Nowaczyńskiego noszą pewne podobieństwo do jego pamfletów; przejaskrawione, choć inteligentne, bardziej przypominają udramatyzowane felietony niż utwory o rzeczywistej sile dramatycznej. Po pierwszej wojnie światowej Nowaczyński oddał swoje pióro sprawie partii narodowo-demokratycznej (prawicowej i antysemickiej), ponieważ to mu dawało więcej swobody w zajmowaniu postawy niesfornego, anarchistycznego, wolnego strzelca i kpiarza, trochę pokrewnego niepokornym polemistom polskiej kontrreformacji. Satyryczny poeta Jan Lemański (1866-1933) wskrzesił dawną formę bajki poetyckiej, przystosowując ją do sytuacji współczesnych. Zwierzęta odgrywają zupełnie ludzkie sceny; są one często podstawione zamiast postaci, które autor zaobserwował w kawiarniach literackich. Na przykład romans między gęsią (marzącą o idealnym życiu sztuką i poezją) a lisem (który ubolewa nad swoim uzależnieniem od złych cech dziedzicznych) kończy się smutno, kiedy lis sporządza z gęsi posiłek. Bajka rozwija dalej myśl o filozoficznej rozpaczy mięsożernego zwierzęcia z powodu nieubłaganych mechanizmów w przyrodzie. Pożegnalne słowa lisa -brzmią: "Ha! krwawą zagadką byt nasz!" Naturalnie takie wiersze świadczyły o zaniku szacunku dla nieco pozornej głębi Młodej Polski.
Czesław Miłosz
Historia literatury polskiej do roku 1939
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.