Odrzucenie celów życiowych – filozofia absurdu

Odrzucając życie Cioran kwestionuje także przyjmowane zarówno przez filozofów, jak i przez większość zwykłych śmiertelników cele życiowe. Nie dyskutuje z jakąś konkretną koncepcją celu życiowego, ale odrzuca wszelkie cele, odrzuca bowiem ideę życia zdążającego do celu. Owo odrzucenie przyjmuje postać dramatycznego i obezwładniającego pytania: Czy życie ma jakiś sens? „Uczestnicząc w pogrzebie – zauważa Cioran – przecież nie powiemy sobie, że sensem tego oto życia było umrzeć. Nie ma celu samego w sobie. To złudzenie celu jest wielkim motorem, tyle tylko że ten, kto go posiada, nie wie, że jest to czysta iluzja”46. „Dla zwierzęcia życie jest wszystkim, dla człowieka jest ono znakiem zapytania (...) I nigdy jej [odpowiedzi] nie otrzyma, gdyż życie nie tylko nie ma żadnego sensu, ale i mieć go nie może”47.

Z najbardziej dramatycznym odrzuceniem w myśli Ciorana mamy do czynienia wtedy, gdy autor Pokusy istnienia kwestionuje sam fenomen życia. „Drogą refleksji oraz wewnętrznego doświadczenia odkryłem, że nic nie ma sensu, że życie nie ma żadnego sensu”48. Cioran urąga życiu w sposób najbardziej dramatyczny i spektakularny, obrzuca je największymi obelgami, stąd być może wywodzi się jego koncepcja samobójstwa. Życie da się znosić jedynie dzięki świadomości, że możemy je porzucić, kiedykolwiek zechcemy. Zawsze możemy zrezygnować z życia. „Jest ono na naszej łasce”49. Odrzucenie życia, chociaż u Ciorana mające charakter ostatecznej możliwości, jak sam mówi, rodzi się z uczucia niewygody, niedopasowania. „Czuję się niewygodnie w istnieniu, nie tylko w kulturze, ale w ogóle w istnieniu. Jest to coś fundamentalnego”50. Owa fundamentalność niewygody w istnieniu jest być może poszukiwanym źródłem Cioranowskiej filozofii odrzucenia. O randze, a zarazem złożoności tej kwestii świadczą niektóre wypowiedzi Ciorana dotyczące paradoksalności własnego istnienia: „Paradoks mej natury polega na tym, że istnienie pasjonuje mnie, a jednocześnie wszystkie moje myśli są wrogie życiu”51. Stąd jego poczucie tragiczności. „Ta tragedia jest czymś pierwotnym; problem tkwi w tym, że bycie człowiekiem jest samo w sobie czymś tragicznym”52. Nasze życie nie ma celu, bowiem już u samego początku zostało skalane grzechem. Natura ludzka została zepsuta w zarodku. Źródłem tego grzechu był wybór drzewa poznania.

47 E.M. Cioran, Na szczytach rozpaczy..., s. 153.

48 Z Cioranem rozmawia Leo Gillet [w:] Rozmowy z Cioranem..., s. 55.

49 Tamże, s. 79.

50 Z Cioranem rozmawia Fritz J. Raddatz [w:] Rozmowy z Cioranem..., s. 147.

51 Z Cioranem rozmawia Helga Perz [w:] Rozmowy z Cioranem..., s. 26.

52 Z Cioranem rozmawia Louis Jorge Jalfen [w:] Rozmowy z Cioranem..., s. 85

Janina Filek

(fragment eseju Filozofia odrzucenia – wokół myśli Emila Ciorana )