Niemożność opisu

Warto pamiętać, że język jest narzędziem służącym do opisu imienia-i-materii, materialnych rzeczy i mentalnych zjawisk mających w Nauce Buddy jedną nazwę - sankhata - elementu determinowanego, który rozpoznaje się po tym, że daje się zaobserwować jego pojawienie się, zanik i zmianę, gdy jest obecny. Świadomość jest świadomością czegoś i zawsze jest to obiekt determinowany. Taka świadomość podlega opisowi pośredniemu, to znaczy może być opisana w oparciu o to o co powstała, co poznaje (jaki obiekt) albo dzięki czemu poznaje (na przykład możemy mówić o świadomości oka). I tu musimy być bardzo ostrożni, by wstrzymaniu świadomości, oderwanej od imienia-i-materii nie przypisywać nieistnienia. A zatem ta świadomość wciąż jakoś istnieje?, zapyta ktoś dociekliwy. No właśnie, wstrzymanie świadomości oznacza wstrzymanie możliwości przypisania jej zarówno istnienia jak i nie istnienia, to jest właśnie wstrzymanie możliwości opisu. W warunkach samsarycznego zniewolenia język jest użytecznym narzędziem do przekazywania informacji, musimy jednak pamiętać, że jego użyteczność ogranicza się do sytuacji gdzie świadomość wspiera się na imieniu-i-materii: Dotąd Anando człowiek może się rodzić czy starzeć czy umierać czy upadać czy powstawać dotąd jest sposób desygnacji, dotąd jest sposób języka, dotąd jest sposób opisu, dotąd jest sfera zrozumienia, dotąd jest kontynuacja samsary jako pojawienie się w sytuacji, dotąd mianowicie jak jest imię-i-materia ze świadomością. D 15


***

„Ale przyjacielu, czy jest inna metoda wyjaśniania dlaczego to nie zostało zdeklarowane przez Zrealizowanego?” „Przyjacielu Sariputto, dlaczego chcesz jeszcze coś do tego dodawać? Przyjacielu Sariputto, kiedy mnich jest wyzwolony przez wyczerpanie pragnienia, nie ma koła by go opisać. (SN 44:6)

Sabhiya Kaccana: „Vaccha, co do warunku i przyczyny na opisanie Tathagaty jako 'składającego się z materii' czy jako 'niematerialnego' czy jako 'postrzegającego' czy jako 'niepostrzegającego', czy jako 'ani-postrzegającego-ani-nie-postrzegającego': gdyby ten warunek i przyczyna zanikły całkowicie i totalnie bez pozostałości, w jaki sposób można by opisać go jako 'składającego się z materii' czy 'niematerialnego' czy jako 'postrzegającego' czy jako 'niepostrzegającego', czy jako 'ani- postrzegającego-ani-nie-postrzegającego'?” SN 44: 11

Pytanie Upasivy

Upasiva spytał: Kiedy arahat odszedł, czy już dłużej nie istnieje? Lub czy trwa po wsze czasy? Budda odpowiedział: Upasivo, nie ma miary na tego kto tak odszedł. Nie ma w nim nic przez co mógłby być opisany. Kiedy wszelkie idee zostały zniesione, wszelkie drogi opisu zostały zniesione. Sutta Nipata

Niemożność opisu

W Savatthi. Wtedy czcigodny Phagguna podszedł do Zrealizowanego, złożył mu hołd, usiadł z boku i powiedział: „Czcigodny panie, czy jest jakieś oko, za pomocą którego ktoś opisując Buddów przeszłości, mógłby ich opisać - tych którzy osiągnęli finałowe wygaszenie, wyszli poza zróżnicowanie, wyszli poza ekscytację, wyczerpali koło, przekroczyli wszelkie cierpienie? Czy jest jakieś ucho … nos … język … ciało … umysł za pomocą którego ktoś opisując Buddów przeszłości, mógłby ich opisać - tych którzy osiągnęli finałowe wygaszenie, wyszli poza zróżnicowanie, wyszli poza ekscytację, wyczerpali koło, przekroczyli wszelkie cierpienie?”

„Nie ma oka, Phagguna, za pomocą którego ktoś opisując Buddów przeszłości, mógłby ich opisać - tych którzy osiągnęli finałowe wygaszenie, wyszli poza zróżnicowanie, wyszli poza ekscytację, wyczerpali koło, przekroczyli wszelkie cierpienie. Nie ma ucha … nosa … języka … ciała … umysłu za pomocą którego ktoś opisując Buddów przeszłości, mógłby ich opisać - tych którzy osiągnęli finałowe wygaszenie, wyszli poza zróżnicowanie, wyszli poza ekscytację, wyczerpali koło, przekroczyli wszelkie cierpienie”. SN 35: 83