Paticcasamuppada - wypisy i komentarze 3

Jest, mnisi, nie-zrodzone, nie powstałe, nie-uczynione, nie-determinowane; bo gdyby, mnisi, nie było nie-zrodzonego, nie-powstałego, nie-uczynionego, nie-determinowanego, ucieczka z tego co zrodzone, powstałe, uczynione, determinowane, nie pojawiłaby się. Udana 80

W innym miejscu Budda daje wskazówkę jak można rozpoznać element nie-determinowany. Otóż znakami nie-determinowanego jest to, że jego początek się nie manifestuje, koniec się nie manifestuje i zmiana gdy obecne się nie manifestuje. Jak widzimy, mamy tu do czynienia z pewnym rodzajem nieskończoności i ewidentnie ma on wiele wspólnego z naszą odwieczną niewolą w samsarze. Ignorancja we w/p jest właśnie niewiedzą o elemencie nie-determinowanym. I tak, puthujjana nic nie wie o nie-zrodzonym, a arahat jest tym elementem. Ale przecież arahat też kiedyś był puthujjaną … Dodając dwa do dwóch możemy zaryzykować stwierdzenie, że w doświadczeniu puthujjana co prawda jest obecny element nie-determinowany, ale nie zostaje on rozpoznany jako taki.* I tak, z ignorancją jako warunek, determinacje.... Uzyskujemy strukturę ignorancji, która jest bardzo stabilna (nie mylić z trwałą), gdzie doświadczenie puthujjana jest, można by rzec, invariant under transformation. Owszem, samo doświadczenie się zmienia, pojawiają się i rozpadają kolejne ciała, ale struktura doświadczenia jest niezmienna, ignorancja i entuzjazm dla istnienia, choćby z racji zapominania (zapominanie możemy zaklasyfikować po stronie ignorancji**) nie zmniejsza się.

*To czym wcale nie jesteśmy zainteresowani, może być tym czym jesteśmy.

Nanamoli Thera

**Gdybyśmy pamiętali o wszystkich naszych bolesnych doświadczeniach, o starościach i agoniach dajmy na to tylko z ostatnich 100 istnień, to nawet najwięksi głupcy straciliby znaczną cześć swego entuzjazmu do istnienia, a ludzie rozumni z pewnością podjęliby bardziej stanowcze działania by zatrzymać ten proces odrodzin. Tyle, że nie pamiętamy, nie wiemy ... I tu właśnie powinna wejść do gry saddha – wiara, która w sytuacji predominującej roli ignorancji zastępuje szlachetnemu uczniowi wiedzę. Tyle, że znów wpadamy w zamknięty krąg, bo puthujjana nie tylko jest ofiarą avijja, jest też ofiarą braku wiary.