Go bardziej skomplikowane niż szachy

 Piętnasty marca 2016 roku będzie pamiętną datą. Tego bowiem dnia w sali balowej hotelu Four Seasons w Seulu człowiek w pojedynku z maszyną poniósł porażkę, jakiej w tamtym czasie jeszcze nikt się nie spodziewał. Odbyły się wówczas zawody przypominające partię szachów z 1997 roku między komputerem IBM Deep Blue a mistrzem świata Garim Kasparowem. Komputer rzucił wówczas Kasparowowi wyzwanie – i wygrał. Tyle że teraz stawka była znacznie wyższa. Przeciwnicy zmierzyli się w go, jednej z najstarszych gier planszowych świata, wynalezionej jako weiqi ponad dwa i pół tysiąca lat temu w Chinach, gdzie przez długi czas uchodziła za jedną z czterech sztuk, które musieli opanować wykształceni urzędnicy chińscy, jeśli chcieli uchodzić za ludzi kulturalnych (pozostałe sztuki to: gra na chińskiej cytrze, kaligrafia i malarstwo). Go jest jednak nieporównanie bardziej złożona niż szachy. Plansza służąca do gry przecięta jest dziewiętnastoma liniami pionowymi i dziewiętnastoma poziomymi. Wymaga myślenia nielinearnego, łączącego wiele kombinacji, niejako „sieciowego” – nawet światowej klasy mistrzowie przy kolejnych ruchach zdają się na intuicję. Po wykonaniu dwóch pierwszych kroków w szachach gracz ma czterysta różnych możliwości wykonania ruchu, natomiast w go jest tych możliwości aż sto trzydzieści tysięcy.

Uczony urzędnik chiński Shen Kuo, sławny astronom, matematyk, geolog, botanik, farmakolog, kartograf, inżynier budownictwa wodnego i generał żyjący w XI wieku, w swoich „Szkicach piórkiem nad potokiem marzeń” (Mengxi Bitan) jako pierwszy oszacował liczbę możliwych ruchów w go na 10171, co oznacza, że jest ich więcej niż atomów we wszechświecie. Tamtego dnia, 15 marca 2016 roku, do gry zasiadł Lee Sedol z Korei Południowej, największy gracz minionej dekady. Przeciwko sobie miał AlphaGo – maszynę londyńskiego DeepMind-Labors, należącą już do Google. Był to piąty i ostatni mecz tego turnieju, a zarazem finałowe starcie. AlphaGo pokonał Lee Sedola 4:1. Twórcy maszyny zastosowali w algorytmie AlphaGo od razu dwie, wzajemnie się trenujące, sztuczne sieci neuronowe. Na starcie nakarmili AlphaGo trzydziestoma milionami ruchów doświadczonych graczy i zadali maszynie nieco zmodyfikowane wersje milionów partii, które miała rozegrać sama ze sobą – w ten sposób AlphaGo poznał zupełnie nowe, nieznane ludziom strategie. Triumf AlphaGo w Seulu wielu zaskoczył, niektórych zaszokował – większość obserwatorów spodziewała się takiego finału dopiero dekadę później. Zwycięstwo maszyny wyzwoliło zadziwiająco emocjonalne reakcje, ponieważ dla wszystkich, nawet dla laików, przeczucie przerodziło się w pewność, że właśnie staje się przyszłość, a technologie znajdujące się w samym sercu AlphaGo tak bardzo przenicują nasz świat, jak dwieście lat temu zmieniła go rewolucja przemysłowa. 

Sztuczna inteligencja to odpowiednik nowej elektryczności73. Tak twierdzi Andrew Ng, który dawniej kierował badaniami nad sztuczną inteligencją w firmie Google i Baidu, a dzisiaj naucza na Uniwersytecie Stanforda. SI nie jest jedną z nowych technologii – ona jest siłą, która do wszystkich rodzajów cyfrowych danych stosuje algorytmy i która w ten sposób będzie napędzała w przyszłości każdą gałąź przemysłu oraz wiele aspektów życia prywatnego. Jest siłą, która wymyśli na nowo wszystko, co da się ująć albo wspomagać cyfrowo – niezależnie, czy dotyczy to kształcenia, medycyny, finansów, badań naukowych, transportu czy miasta, w którym mieszkamy. Na nowo zostanie też wymyślone państwo autorytarne.

Prawdopodobnie nigdzie indziej na świecie nie śledzono wydarzeń tamtego dnia w Seulu z równą fascynacją co w Chinach, gdzie narodziła się gra go. Zapewne też nigdzie indziej nie reagowano na nią tak gwałtownie. Dla przywódców Chin musiało to być uczucie podobne do tego, które przeżyły Stany Zjednoczone 4 października 1957 roku, gdy zaskoczyła je wiadomość, że ich wielki rywal, Związek Radziecki, właśnie wystrzelił w kosmos pierwszego satelitę zbudowanego przez człowieka – Sputnik 1. „Kontrola kosmosu oznacza kontrolę Ziemi – ostrzegł w styczniu 1958 roku w swojej kluczowej przemowie dotyczącej zimnej wojny Lyndon B. Johnson, ówczesny przywódca senackiej większości w amerykańskim senacie. – Przyszłość nie jest tak odległa, jak myśleliśmy”. I ktokolwiek wygra wyścig we wszechświecie, ten będzie miał „całkowitą kontrolę nad Ziemią, bez względu na to, czy jego celem będzie tyrania, czy służba wolności”. Dwaj doradcy chińskiej Rady Państwa do spraw sztucznej inteligencji określili zwycięstwo AlphaGo w Seulu jako swoisty chiński „dzień Sputnika”74. A państwo chińskie zareagowało podobnie jak przed laty USA – nagłą zmianą sposobu myślenia oraz strategicznym i finansowym wysiłkiem, który niemal z dnia na dzień zaowocował zgromadzeniem ogromnych środków na rozwój sztucznej inteligencji. 

„Zwycięstwo AlphaGo gruntownie zmieniło nasze myślenie” – powiedział Zhang Bo, znany matematyk i ekspert od SI w Chińskiej Akademii Nauk. Widziałem Zhanga Bo przemawiającego na seminarium w nowoczesnym centrum konferencyjnym w Wuzhen podczas światowej konferencji na temat Internetu pod koniec 2017 roku. To właśnie w Wuzhen, w południowochińskiej prowincji Zhejiang w maju 2017 roku AlphaGo firmy DeepMind powtórzył swój wyczyn przed chińską publicznością i pokonał 3:0 Ke Jie, dwudziestoletniego Chińczyka zajmującego wówczas pierwsze miejsce na świecie wśród graczy w go. Pokonany – i po rywalizacji nieco zdumiony – Ke Jie, który w Chinach miał status gwiazdy, nazwał AlphaGo „bogiem go”.

Kai Strittmatter

Chiny 5.0

Nowe oblicze dyktatury

przełożył Agnieszka Gadzała

Już pod koniec, kiedy przestałem grać miałem prestiżową partię - szachów, nie go - z mistrzynią Polski. Prestiżową bo z tego samego miasta i w dodatku na turnieju z moimi uczennicami. Nawet mi się udała. Obecnie nikt nie oczekuje ode mnie żadnych instrukcji co do Dhammy. Mam przynajmniej więcej czasu dla siebie. Ale pytanie, kto siebie przecenia: pustelnik, który myśli że mógłby kogoś czegoś nauczyć, czy ci co myślą że nie potrzebują żadnych instrukcji?😉

https://2700chess.com/games/ulak-socko-wisla-2000-05