Oszustwo jest duszą życia społecznego i sztuką ...

Żaden zawód nie jest tak jałowy, jak literacki. Jednakże tak wielkie jest na świecie znaczenie oszustwa, że z jego pomocą nawet literatura staje się owocodajna. Oszustwo jest, że tak powiem, duszą życia społecznego i sztuką, bez której żadna sztuka i żadna zdolność, o ile się je rozważa ze względu na działanie na umysły ludzkie, nie jest prawdziwa. Zawsze, kiedy będziesz badał szczęście dwu osób, z których jedna przedstawia prawdziwą wartość w jakiejkolwiek rzeczy, a druga fałszywą, przekonasz się, że ta ostatnia jest szczęśliwsza od tamtej; co więcej, w przeważnej części wypadków ta szczęśliwa, a tamta bez szczęścia. Oszustwo ma znaczenie i jest skuteczne także bez prawdy; zaś prawda bez niego nie dokaże nic. A to nie wywodzi się, jak sądzę, ze złej skłonności naszego rodzaju, lecz stąd, że prawda jest zawsze zbyt biedna i zbyt niedoskonała i że człowiekowi trzeba koniecznie w każdej rzeczy, by go zająć i wzruszyć, części złudzeń i błyskotek, że trzeba przyrzekać mu o wiele więcej i lepszej jakości, niż mu się może dać. Sama natura jest oszukańcza wobec człowieka i nie inaczej czyni mu życie miłym i znośnym, jak przede wszystkim za pomocą wyobraźni i oszukaństwa.

Leopardi, Myśli

tłumaczenie: Józef Ruffer