W Chinach niebiańska sieć jest tylko częścią znacznie rozleglejszej „chmury policyjnej”, której jedno sprawozdanie poświęciła organizacja Human Rights Watch (HRW)85. Chmura policyjna jest projektem Ministerstwa Policji, które opracowało do niej specjalne regulacje. Zgodnie z nimi władze policji w poszczególnych prowincjach gromadzą od tamtej pory wszelkie dane o setkach milionów obywateli, w posiadanie których mogą wejść: historie chorób, zamówienia produktów spożywczych, potwierdzenia dostawy przesyłek kurierskich, numery kart klientów w supermarketach, metody kontroli urodzeń, preferencje religijne, zachowanie w świecie wirtualnym, dane o podróżach pociągiem i samolotem, współrzędne GPS i dane biometryczne, wygląd twarzy, głos, odciski palców, a od czterdziestu milionów Chińczyków również DNA. Na przykład w stołecznej prasie można było przeczytać, jak policja miasta Xuzhou w prowincji Jiangsu kupuje informacje również o prywatnych przedsiębiorcach, między inni na temat ich „surfowania po Internecie i zapisów logistyki, zakupów i transakcji ważniejszych firm handlu internetowego”, ale także adresy MAC urządzeń, poprzez które można identyfikować pojedynczych użytkowników Internetu. „Dawniej urzędnicy chodzili od domu do domu, żeby zbierać informacje – czytamy w artykule. – Dzisiaj te informacje niezmordowanie przez cały dzień zbierają maszyny”86.
„Big data wyjawia ludziom przyszłość” – cieszył się już pod koniec 2015 roku w partyjnej gazecie „Poszukiwanie Prawdy” Wang Yongqing, wówczas sekretarz generalny najpotężniejszego komitetu partii do spraw polityki i prawa87. Partia musi zgromadzić „pełny zbiór podstawowych danych o wszystkich miejscach, wszystkich rzeczach, sprawach i o wszystkich ludziach – informacje o tym, co jedzą, jak mieszkają, dokąd podróżują i co konsumują”. Sprawi to, że „nasz system wczesnego ostrzegania będzie bardziej naukowy, nasza obrona i kontrola bardziej skuteczne, nasze uderzenia bardziej precyzyjne”. Przełożony Wanga, członek Biura Politycznego Meng Jianzhu jesienią 2017 roku zażądał od organów bezpieczeństwa, żeby usunęły wszelkie bariery blokujące szeroką wymianę danych; w ten sposób dość szybko do wspólnego banku danych popłynęły obrazy ze wszystkich kamer monitoringowych w kraju.
Przestroga Menga jest pośrednio także wskazaniem na stary problem wielkich biurokracji, szczególnie w systemach autorytarnych: każda władza otacza się zbędną tajemniczością i nieprzejrzystością aparatu, okopuje się też zazdrośnie przed sąsiednimi urzędami. Powracająca wciąż skarga na oddzielne „wyspy danych”, które trzeba pilnie połączyć, wskazuje na to, że planiści w centrali również tym razem nie mają łatwego zadania z wdrażaniem swoich planów na niższych poziomach.
Wiceminister nauki i technologii Li Meng powiedział latem 2017 roku, że sztuczna inteligencja pomoże Chinom „wcześniej się zorientować, kto jest terrorystą, a kto może coś złego knuć”. Przepowiadanie przyszłych przestępstw było przez długi czas tematem powieści i filmów science fiction, takich jak Raport mniejszości Stevena Spielberga. W Chinach już podjęto próby wprowadzenia tego w życie. „Gazeta Prawna” z Szantungu już w 2016 roku donosiła o stosownym projekcie policji w mieście Dongying88. Projekt nosi nazwę „O ósmej rano” i gazeta chwali go jako wybitny przykład twórczego użycia chmury policyjnej, ponieważ system każdego ranka wysyła automatycznie na komórki tysiąc trzystu funkcjonariuszy policji relację na temat „rzeczy zwracających uwagę i tendencji” w ich rewirze. Według gazety algorytm analizuje w tym celu dane z poprzedniego dnia – między innymi z hoteli, kawiarenek internetowych, towarzystw lotniczych i z samej policji. Docierają tam na przykład informacje o nowo przybyłych do dzielnicy ludziach: skąd pochodzą, jakiej są narodowości, czy byli wcześniej karani i jak się zachowują w sieci w kawiarence internetowej. „Każdego ranka o ósmej system przysyła wiadomości specjalnie dopasowane do nas i naszej miejscowości – cytuje policjantów gazeta. – Przede wszystkim o ludziach, którzy potencjalnie mogą być zamieszani w terroryzm albo w działania zagrażające stabilności państwa”.
W takich relacjach jako obiekty inwigilacji szczególnie często pojawiają się wędrowni robotnicy oraz mniejszości etniczne. Raport Human Rights Watch przytacza przetarg policji w Tiencinie, która swoją chmurę policyjną wykorzystywała przede wszystkim do nadzoru nad „należącymi do określonych grup narodowościowych”, „ludźmi o ekstremalnych poglądach”, „wyjątkowo upartymi autorami petycji” oraz „Ujgurami z Sinciangu”. Zgodnie z warunkami przetargu system musi być w stanie identyfikować miejsce zakwaterowania i przemieszczania się tych indywiduów.
Nasuwa się pytanie: co jest przestępstwem? I kto stanie się obiektem obserwacji w tym mieście, gdzie oficjalnie także Liu Xiaobo, pisarz i laureat Nagrody Nobla, jest tylko „skazanym kryminalistą”?
Według informacji Ministerstwa Policji z 2014 roku celem zastosowania przez chińską policję big data jest stworzenie „systemu wczesnego ostrzegania”, który będzie alarmował o „nienormalnych” zachowaniach obywateli. A więc władzom chodzi o to, żeby wśród setek milionów zwykłych ludzi rozpoznać tych, których myślenie odbiega od tego, co one uznają za „normalne”. W dokumentach ministerstwa czytamy, że w grupie docelowej, którą ma zidentyfikować i śledzić system, znajdują się nie tylko karani wcześniej przestępcy i osoby uzależnione od narkotyków, ale także ci, którzy pisali bądź podpisywali petycje, „awanturnicy z problemami psychicznymi” i ludzie, którzy „systematycznie podkopują stabilność społeczną”. A zatem każdy, kto w jakiś sposób wchodzi w paradę partii – lub mógłby wchodzić, nawet jeśli sam w ogóle o tym nie wie.
Żeby wszystko rzeczywiście przebiegało jak należy, rząd bezpośrednio angażuje się w niektóre nowe przedsiębiorstwa. Na przykład państwo chińskie jest głównym udziałowcem w firmie Hikvision z miasta Hangzhou, która wyrosła z pewnego państwowego instytutu badawczego, a dzisiaj jest jednym z największych na świecie producentów systemów monitoringu wideo. Kamery Hikvision działają już w stu pięćdziesięciu krajach, rozpoznają twarze i tablice rejestracyjne i automatycznie meldują, jeśli jakiś kierowca prowadzący akurat samochód wstukuje wiadomości na smartfonie. W Stanach Zjednoczonych wyposażone są w nie więzienia, lotniska, szkoły i prywatne domy, ale także instytucje wojskowe – nawet ambasada amerykańska w Kabulu zainstalowała systemy tej chińskiej firmy. W Waszyngtonie i w Londynie doprowadziło to do wielkiej debaty, w której krytycy wielokrotnie zwracali uwagę, że Hikvision ściśle współpracuje w Chinach z Ministerstwem Bezpieczeństwa Publicznego i jego instytutami badawczymi, natomiast za granicą wielokrotnie próbowała ukrywać chińskie pochodzenie. Dyrektor Chen Zongnian jest równocześnie sekretarzem partii w firmie, a w marcu 2018 roku po raz pierwszy został także posłem Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych (OZPL). Niektórzy podejrzewają, że Hikvision mogła wyposażyć swoją technologię w tak zwany backdoor, dzięki któremu do podłączonych do Internetu kamer Chiny mogą mieć dostęp i że dane z nich spływają do chińskich serwerów. Istnienie takich backdoorów nie zostało dotychczas potwierdzone, ale ambasada USA w Kabulu i baza wojskowa w Fort Leonard Wood w stanie Missouri zdemontowały wszystkie kamery Hikvision.
Wiele takich przedsiębiorstw usiłuje przedostać się za granicę. W prowincji Anhui można zwiedzić iFlytek, najważniejszą chińską firmę rozpoznawania mowy. W holu stoi baner z napisem: „Dzisiaj przewodzimy Chinom, jutro całemu światu”. Na innym z kolei można przeczytać: „Pozwólcie maszynom słuchać i mówić, pozwólcie im rozumieć i oceniać. Przy pomocy sztucznej inteligencji stwórzmy nowy piękny świat”. iFlytek obsługuje zarówno firmy komercyjne, jak i państwo. Firma produkuje inteligentne kolumny głośnikowe, podobne do głośników Alexa z Amazona.
– Postaw ją w mieszkaniu, a będzie słyszała wszystko, gdziekolwiek jesteś – mówi przewodniczka oprowadzająca po wystawie.
Firma oferuje asystentów mowy do samochodów VW i Mercedesa. Nasza przewodniczka wskazuje na wielkie zdjęcia szefa partii Xi Jinpinga, który odwiedził firmę. „Mamy wsparcie rządu” – potwierdza Pan Shuai, kierujący marketingiem na rynki zagraniczne. Kiedy Pekin odwiedził prezydent USA Donald Trump, jeden z klipów firmy pojawił się w sieci jako viral: „Ja kocham Chiny – mówi na nim płynnie po chińsku zwodniczo prawdziwy Trump. – iFlytek jest naprawdę znakomity!”.
W Chinach jest około ośmiuset milionów użytkowników Internetu oraz 1,4 miliarda komórek. iFlytek współpracuje ze wszystkimi trzema wielkimi operatorami telefonii komórkowej, prowadzi własne call center, ponadto firma bezpłatnie udostępnia ponad trzystu siedemdziesięciu tysiącom aplikacji swoje programy rozpoznawania mowy.
– Mamy codziennie cztery i pół miliarda użytkowników, którzy korzystają z naszych usług – mówi Pan Shuai. – Dzięki naszemu ogromnemu narodowi osiągamy gigantyczne korzyści z gromadzenia danych. Oczywiście bez naruszania prawa – dodaje i zaraz dorzuca: – Ale – Chiny są pod tym względem Dzikim Zachodem. Laboratorium testowym.
A współpraca z Ministerstwem Policji?
– O tym nic nie wiem – odpowiada po chwili z wahaniem.
Nawet na stronie internetowej firmy można jednak przeczytać – chociaż tylko w języku chińskim – że iFlytek prowadzi razem z Ministerstwem Bezpieczeństwa Publicznego laboratorium badania sztucznej inteligencji i rozpoznawania mowy. Dla celów bezpieczeństwa publicznego i obronności kraju firma pracuje nad rozwojem technologii rozpoznawania słów kluczowych, czytamy dalej na stronie, dzięki czemu pomaga władzom w budowaniu narodowego wzorca mowy oraz banku głosów.
Szef firmy iFlytek, Liu Qingfeng, również jest posłem do Ogólnochińskiego Zgromadzenia Przedstawicieli Ludowych, gdzie w tej roli już w 2014 roku wzywał władze, by „w interesie bezpieczeństwa narodowego zastosować big data do zwalczania terroryzmu tak szybko, jak to możliwe, i uruchomić tworzenie ogólnokrajowego banku wzorów mowy”. Już w tej chwili – czytamy na stronie internetowej – firma pomogła policji w prowincjach Gansu, Tybet i Sinciang „wyjaśnić przestępstwa”. Systemy rozpoznawania mowy rzeczywiście działają skutecznie w językach tybetańskim i ujgurskim.
Po krótkim zastanowieniu marketingowiec Pan Shuai przypomina sobie o współpracy z policją.
– Aha, o to chodzi! Tak, zgadza się, firma przekazuje swoją technologię do dyspozycji również policji. Pomagamy na przykład w wykrywaniu oszustw telefonicznych. – W ubiegłym roku szanghajski portal The Paper pisał, że w sieciach telefonicznych prowincji Anhui, z której wywodzi się firma, na całym obszarze zastosowano już technologię skanowania wszystkich rozmów telefonicznych w czasie rzeczywistym. – Kiedy nasz system rozpoznaje przestępcę, automatycznie alarmuje policję – mówi z dumą Pan Shuai.
Jest w Chinach pewna prowincja wyprzedzająca pozostałą część kraju w zastosowaniu technologii kontroli i nadzoru. To region, w którym obecnie co sto metrów stoi posterunek policji. W niektórych powiatach musisz mieć w samochodzie wbudowany nadajnik GPS (jeśli taki posiadasz) zarejestrowany w państwowej bazie. Tankować możesz dopiero po zeskanowaniu twarzy, kiedy system uzna, że jesteś nieszkodliwy. W miastach i wioskach wszechobecne kamery śledzą każdy twój krok. Jeśli zostaniesz zidentyfikowany jako potencjalny wichrzyciel, to w niektórych miejscowościach kamery uruchomią alarm, gdy tylko oddalisz się na więcej niż trzysta metrów od wyznaczonej dla ciebie „zony bezpieczeństwa”. Jeśli posiadasz komórkę, masz obowiązek zainstalować w niej aplikację Jingwang („czysta sieć”). Ta aplikacja ma dostęp do zawartości twojego telefonu i musi – zgodnie z rozporządzeniem rządu – „uniemożliwić dostęp do informacji terrorystycznych”: ona wychwytuje każdą „szkodliwą informację” i „nielegalną aktywność religijną w postaci wiadomości tekstowych, e-booków, stron internetowych, obrazów i wideo, a następnie automatycznie zgłasza to władzom.
Na niezliczonych policyjnych punktach kontroli, przez które musisz codziennie przechodzić, urzędnicy za pomocą własnych smartfonów skanują twoją twarz, następnie sprawdzają na twojej komórce, czy na pewno zainstalowałeś Jingwang. Jeśli kupisz nóż kuchenny, wówczas przy zakupie na stali noża zostanie wypalony przydzielony ci kod QR89. Władze wiedzą, jak często chodzisz się modlić, czy masz krewnych lub znajomych za granicą i czy znasz kogoś, kto kiedyś siedział w więzieniu. Wszystko to jest częścią twoich akt, podobnie jak odciski palców, grupa krwi, skan tęczówki i próbki twojego DNA, które zostają ci pobrane – bez twojej wiedzy i zgody – podczas bezpłatnej rządowej kontroli zdrowia. Suma tych wszystkich informacji decyduje o tym, czy masz dostęp do hoteli, czy możesz wynająć mieszkanie albo czy dostaniesz pracę. Albo czy wylądujesz w jednym z licznych obozów reedukacyjnych zorganizowanych przez policję w całej prowincji.
Taka sytuacja dotyczy cię, jeśli jesteś muzułmaninem, a zatem w prowincji Sinciang z reguły dotyczy Ujgurów. Twoja prowincja od zawsze jest obiektem zainteresowania aparatu bezpieczeństwa. Od dawna dobrze wiesz, że policja dowie się, że nazwałeś swoje dziecko Mohammed albo Mekka, o tym, że pościsz w czasie ramadanu albo że zaprosiłeś zbyt wiele osób na swoje wesele. Jeśli zdaniem partii jesteś zbyt pobożny (wystarczy, że nosisz brodę), jeśli masz krewnych za granicą, piszesz do nich e-maile albo rozmawiasz z nimi przez telefon, wówczas ryzyko znalezienia się w obozie reedukacyjnym znacznie wzrasta. Od wiosny 2017 roku w Chinach w ciągu jednego roku powstał gułag, w którym – według badań niemieckiego sinologa Adriana Zenza – przepadło bez wieści już około miliona ludzi, choć w żaden sposób nie naruszyli prawa.
– Nie spotkasz dzisiaj Ujgura, który nie ma w obozie co najmniej jednego bliskiego krewnego albo znajomego – powiedział mi Adrian Zenz. – Każdy kontakt z zagranicą jest właściwie gwarancją zesłania do łagru90.
Partia nie tylko przeobraziła Sinciang w jeden ogromny obóz – teraz robi jeszcze z tej prowincji laboratorium, gdzie testuje swoje zabawki stworzone na bazie sztucznej inteligencji. Zdaniem Zenza Sinciang to dzisiaj „nowoczesna wersja rewolucji kulturalnej.
– Wszystko zmierza ku automatyzacji, ku prewencji. Tak jak Chiny wyprzedzą przy tym Stany Zjednoczone, tak Sinciang jest już daleko przed pozostałą częścią Chin. Aresztowania coraz częściej są wynikiem analizy dokonanej przez maszynę – relacjonuje Zenz.
Decyzje o aresztowaniach podejmują w Sinciangu coraz częściej systemy techniczne, nie sprawdza się poszczególnych przypadków. Według Zenza to czytelna strategia: celem jest bezwzględne posłuszeństwo obywateli, internalizacja kontroli i autocenzura.
A wielkie chińskie firmy specjalizujące się w nowych technologiach są częścią tego testowego laboratorium. Na przykład firma Huawei, która już od dawna połowę obrotów wypracowuje za granicą i która zaopatruje w Niemczech między innymi Deutsche Telekom i Vodafone. W maju 2018 roku Huawei rozpoczęła kooperację technologiczną z policją Sinciangu. Od tego czasu bierze udział w pracach innowacyjnego laboratorium zajmującego się „przemysłem inteligentnego bezpieczeństwa”, tworzonym przez władze Urumczi, stolicy prowincji Sinciang. Wyraźnym celem miejscowego rządu jest stworzenie parku przemysłowego nowoczesnej technologii monitoringu w Sinciangu – którą później będzie można zastosować na miejscu, ale także eksportować do krajów współpracujących z Chinami przy Nowym Jedwabnym Szlaku (zwanym też Belt and Road Initiative). Także za granicą istnieje przecież rosnące zapotrzebowanie na „produkty antyterrorystyczne i utrzymujące stabilność”, wyjaśnia strona internetowa rządu Urumczi91. Na tej stronie mile widziany jest ten „nowy żołnierz” w walce o „pokojowy Sinciang” – Huawei nazywana jest tam „bliskim partnerem” w „technologizacji i cyfryzacji” pracy policji. Obecny tam menadżer Tao Jingwen – przypadkiem również dyrektor Huawei w Niemczech – wyjaśnił podczas uroczystego otwarcia laboratorium innowacji, że Huawei chce „nieść cyfrowy świat do każdej organizacji, do każdej rodziny i do każdego człowieka” i bez wątpienia „najważniejszym elementem w tej strategii jest bezpieczeństwo publiczne”. Wspólnie z policją tej prowincji Huawei rozpocznie „nową epokę inteligentnej pracy policji”.
W Urumczi partia występuje też w roli dobroczyńcy – w przedszkolach w tym mieście każde dziecko poniżej szóstego roku życia otrzymuje bezpłatnie butelkę mleka dziennie. Na butelce wydrukowane są słowa pieśni: „Ach, partia, moja ukochana matka”. Równocześnie zupełnie jawnie tysiące dzieci wysyła się do „ośrodków dobrobytu”, ponieważ państwo zamknęło ich rodziców w obozach – są to sieroty reedukacji92.
Pojawiają się pierwsze oznaki debaty o scenariuszach ryzyka i implikacjach etycznych. Wydana przez instytut badawczy firmy Tencent książka Sztuczna inteligencja: narodowa inicjatywa strategiczna dla SI93 omawia tę kwestię w jednym rozdziale i domaga się „zdecydowanych zasad”. Rada Państwa obiecuje wprowadzić je w 2025 roku, ale jak zwykle w Chinach, należy przyjąć, że nie będą to zasady, które mogłyby stać na drodze partyjnej potrzebie kontroli. Publiczna debata na temat nadzoru państwa nad obywatelami to tabu. Filmowy obraz takiego nadzoru zatytułowany Oczy ważki, autorstwa Xu Binga, wyraża zdecydowane stanowisko, ale artysta, zapytany o tę kwestię, ucieka w filozofię, mówi o inspirowanych buddyzmem rozmytych tożsamościach („Czy ja to naprawdę ja? I czy nie każdy jest złączony z każdym?”), a także o „społeczeństwie postinwigilacyjnym”, które chce tam widzieć. Obawy przed światem Orwella? „To nie jest interesujące. I tak wszyscy to wiedzą” – powiada Xu Bing, który zresztą wiele wysiłku włożył w odnalezienie każdej możliwej do rozpoznania osoby i każdą prosił o pozwolenie na wykorzystanie tych obrazów.
Menadżerowie przemysłu chętnie powołują się na rzekomy brak zainteresowania Chińczyków kwestią ochrony danych. „Chińczycy są bardziej otwarci i niezbyt wrażliwi na ochronę danych – uznał szef Baidu, Robin Li, na pewnym forum w Pekinie. – Kiedy ludzie są gotowi zamienić sferę swojej prywatności na wydajność – a ludzie tutaj często są gotowi to robić – możemy z tych danych korzystać w jeszcze większym stopniu”94. Należałoby jednak ustalić, czy to naprawdę kultura niewrażliwości, czy może raczej polityka, która dawno temu wypchnęła określenie „sfera prywatności” z debaty publicznej. W każdym razie słowa Robina Li rozpętały w sieci gniewną dyskusję, a jeden z najczęściej udostępnianych komentarzy nazywał szefa Baidu „bezwstydnym i żałosnym”. Wielu komentujących pisało w nawiązaniu do jego wypowiedzi: „A ja nie jestem gotowy!”. W Hongkongu i na Tajwanie – również będących ojczyzną Chińczyków – temat ochrony danych i prywatności wywołuje zazwyczaj nie mniejsze emocje niż w Europie i w Stanach Zjednoczonych, a ostatnio także w kontynentalnych Chinach coraz częściej pojawiają się nieśmiałe dyskusje.
Nowa chińska ustawa dotycząca bezpieczeństwa cybernetycznego zabrania prywatnym przedsiębiorstwom niewłaściwego wykorzystywania powierzonych im danych, ale ta sama ustawa nie nakłada żadnych ograniczeń na władze państwowe. Użytkownicy Internetu ograniczają się w dyskusjach – podobnie jak w przypadku szefa Baidu – prawie zawsze do krytyki firm i nadużyć komercyjnych, natomiast mania gromadzenia danych przez państwo pozostaje tematem tabu. Na przykład firma bezpieczeństwa cybernetycznego Qihoo 360 wyświetlała bezpośrednio w sieci nagrania z kamer do monitoringu, sprzedawanych osobom prywatnym i firmom, między innymi nagrania live z przedszkoli i klas szkolnych. Firma broniła się, że chciała w ten sposób umożliwić rodzicom kontrolę nad ich dziećmi. Po wielkiej awanturze Qihoo 360 usunęła stronę z sieci (była to jedna z tych stron, które Xu Bing wykorzystał w swoim filmie). A w ankiecie państwowej CCTV i narodowego urzędu statystycznego badano osoby w wieku od szesnastu do sześćdziesięciu lat w stu tysiącach gospodarstw domowych, także w małych prowincjonalnych miastach – na początku 2018 roku ponad siedemdziesiąt sześć procent pytanych podało jednak, że sztuczna inteligencja według nich jest zagrożeniem dla ich sfery prywatności95.
Kiedy jednak pewien artysta w mieście Wuhan kupuje sobie online za kilkaset euro u handlarzy danych informacje o 346 000 obywateli – zawierające nazwisko, płeć, wiek, numer telefonu, adres, plany wyjazdowe, zakupy w Internecie – i następnie wystawia te dane w instalacji artystycznej zatytułowanej Tajemnice 346 tysięcy mieszkańców Wuhanu, to policja zamyka tę wystawę i wdraża przeciwko niemu dochodzenie pod zarzutem kradzieży danych. A jeśli ktoś odważy się napisać kilka linijek w Internecie o „kontroli sumienia” przez sztuczną inteligencję, jak to uczynił na WeChat eseista YouShanDaBu, wówczas cenzura natychmiast to usuwa: „Prześwietlanie całego narodu stało się faktem. Nikt nie ma już nawet kącika, w którym mógłby się ukryć. To piękna epoka. Wszystkim nam pozostaje tylko myśleć tę samą myśl. Porzućcie, proszę, wszelkie inne myślenie”.
„Dziennik Ludowy” zapewnia: „Bez obaw. Niektórzy mogą się czuć zagrożeni przez technologię, stawiającą pod mikroskopem praktycznie każdego. Większość jednak czuje się bezpieczna, ponieważ wie, że ta technologia jest w dobrych rękach”96.
– Bez obaw – uspokajał mnie także Xie Yanin z Megvii: – Przecież wszystkie dane są na policji. Tam są zupełnie bezpieczne. – A na widok mojej sceptycznej miny dodał: – Ty mówisz o sferze prywatności? A masz smartfon? No widzisz! To już żadnej prywatności nie masz! W nim jest przecież całe twoje życie.
No to już właściwie wszystko jedno.
85 Human Rights Watch, China: Police „Big Data” Systems Violate Privacy, Target Dissent, 19.11.2017 (online: https://www.hrw.org/news/2017/11/19/china-police-big-data-systems-violate-privacy-target-dissent).
86 Tang Yu, Dashuju shidai „hulianwang + jingwu” shengji shehuizhilimoshi [Era big data: Jak Internet i policja wspólnie podnoszą na nowy poziom model zarządzania społecznego], „Shandong Fazhi Bao”, 4.01.2017 (online: http://www.cbdio.com/BigData/2017-01/04/content_5422185.htm).
87 Wang Yongqing, Wanshan shehui zhian zonghe zhili tizhi jizhi [Doskonalenie mechanizmów systemu kompleksowego kierowania bezpieczeństwem publicznym], „Qiushi”, 2015/22 (online: http://www.qstheory.cn/dukan/qs/2015-11/15/c_1117135295.htm).
88 Wang Jingshan, Dongyingshi gonganju jingxin dazao „zaobadian + jingwu” dafangguankong xin moshi [Policja w Dongying i jej starannie wprowadzony nowy model zwalczania przestępczości i zapobiegania jej w oparciu o policyjny projekt „O ósmej rano”], „Shandong Fazhi Bao”, 17.08.2016 (online: http://fazhi.dzwww.com/dj/201608/t20160817_10786479.htm).
89 Kurban Niyaz, Authorities Require Uyghurs in Xinjiang’s Aksu to Get Barcodes on Their Knives, Radio Free Asia, 11.10.2017 (online: https://www.rfa.org/english/news/uyghur/authorities-require-uyghurs-in-xinjiangs-aksu-to-get-barcodes-on-their-knives 10112017143950.html).
90 Por. Adrian Zenz, New Evidence for China’s Political Re-Education Campaign in Xinjiang, Jamestown Foundation, 15.05.2018 (online: https://jamestown.org/program/evidence-for-chinas-politicalre-education-campaign-in-xinjiang).
91 „»Pingan Xinjiang zhihui tongxing« lianhe chuangxin shiyanshi luohu wulumuqi gaoxinqu” [„W dzielnicy Gaoxin miasta Urumczi otwarto nowe laboratorium badawcze »Pokojowy Sinciang, inteligentna współpraca«”], Urumuqi High-Tech Industrial Development Zone, 11.5.2018 (online: www.uhdz.gov.con/info/1005/25748.htm).
92 Emily Feng, Uighur Children Fall Victim to China Anti-Terror Drive, „Financial Times”, 10.07.2018 (online: https://www.ft.com/content/f0d3223a-7f4d-11e8-bc55-50daf11b720d).
93Rengongzhineng: Guojia rengongzhineng zhanlüe xingdong zhuashou [Sztuczna inteligencja: narodowa inicjatywa strategiczna SI], Beijing, listopad 2017.
94Zhongguoren geng kaifang, yuanyong yinsi huan xiaolü [Chińczycy są bardziej otwarci, chętnie zamieniają sferę prywatną na wydajność], „The Paper”, 26.03.2018 (online: http://tech.caijing.com.cn/20180326/4425045.shtml).
95 Sun Qiru, Rengong zhineng weixie geren yinsi cheng yinyou [Skrywane obawy o zagrożenie prywatności przez sztuczną inteligencję], „Xin Jing Bao” (online: http://www.xinhuanet.com/info/2018-03/03/c_137012166.htm).
96 Jiang Jie, China’s Leading Facial Recognition Beefs up Nation’s Surveillance Network for Security, „People’s Daily Online”, 20.11.2017 (online: http://en.people.cn/n3/2017/1120/c90000-9294587.html).
Kai Strittmatter
Chiny 5.0
Nowe oblicze dyktatury
przełożył Agnieszka Gadzała
