Dobre towarzystwo über alles

Chciwość nie przestanie tkwić w tobie tak długo, jak długo będziesz współżył z chciwcem i skąpcem; pycha nie przestanie tkwić tak długo, jak długo będziesz obcował z pyszałkiem. Nigdy nie pozbędziesz się okrucieństwa, przebywając pod jednym dachem z oprawcą. Chuci twe podnieci towarzystwo cudzołożników. Jeśli pragniesz otrząsnąć się ze złych skłonności, trzeba jak najdalej odsunąć się od przykładów występków. Skąpiec, uwodziciel, okrutnik, oszust, którzy mogliby ci wielce zaszkodzić nawet znajdując się w pobliżu ciebie, są w tobie. Przejdź więc do lepszych ludzi. Współżyj z Katonami, z Leliuszem i z Tuberonem. A jeśli miłe ci jest obcowanie z Grekami, przestawaj z Sokratesem i Zenonem: pierwszy nauczy cię umierać, gdy okaże się to konieczne, drugi — wcześniej, niż będzie konieczne. Żyj z Chryzypem i Pozydoniuszem. Oni użyczą ci znajomości spraw boskich i ludzkich; oni każą ci działać, a nie tylko zręcznie rozprawiać; nie tylko ciągle mieć na ustach słowa przyjemne dla słuchaczy, lecz zahartować ducha i uodpornić go na groźby. Jeden jest bowiem port odpowiedni dla naszego niestałego i burzliwego żywota; nieprzywiązywanie znaczenia do tego, co może nam przypaść w udziale, i ufne trwanie na posterunku z gotowością nadstawienia piersi i przyjmowania pocisków losu bez ukrywania się i odwracania. Natura stworzyła nas wielkodusznymi i podobnie jak jedne zwierzęta obdarzyła okrucieństwem, inne chytrością, a jeszcze inne bojaźliwością, tak też i nam dała godnego chwały i wzniosłego ducha, szukającego, gdzie by mógł żyć najcnotliwiej, a nie najbezpieczniej, i bardzo podobnego do wszechświata, za którym idzie, o ile śmiertelnicy mogą mu dotrzymać kroku, i z którym współzawodniczy: rozpościera się szeroko i tuszy sobie, że jest uwielbiany i oglądany. Jest on panem wszystkiego i stoi ponad wszystkim. Dlatego też niczemu nie ulega, nic nie wydaje mu się ciężkie, nic takie, iż mogłoby ugiąć męża.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza

Tłumaczenie: Wiktor Kornatowski