Pięć agregatów utrzymywania - pañc'upādāna-khandha

Jest Anando pięć agregatów utrzymywania, których pojawianie się i zanik mnich powinien kontemplować tak: "To materia, tak powstaje, tak zanika, to uczucie, tak powstaje, tak zanika, to percepcja, tak powstaje, tak zanika, to determinacje, tak powstają, tak zanikają, to świadomość, tak powstaje, tak zanika.

U tego kto trwa kontemplując pojawianie się i zanik tych pięciu agregatów utrzymywania, wyobrażenie "jestem" bazujące na tych pięciu agregatach utrzymywania, jest porzucone. Kiedy tak jest, ten mnich rozumie: "Wyobrażenie 'jestem' bazujące na tych pięciu agregatach, utrzymywania jest u mnie porzucone". Tak jest tego w pełni świadomy ...
 M 122

Uwaga: puthujjana postrzega się jako osobę (sakkaya), z uwagi na sakkaya-ditthi, w doświadczeniu puthujana obecne jest "ucieleśnione 'ja'". To ja jest identyfikowane z pięcioma agregatami utrzymywania albo przynajmniej jednym z nich.

Zadanie dla puthujjany: puthujjana musi zobaczyć, że tam gdzie widzi siebie, jako ekstra-temporalny monolit - a tym jest poczucie "ja", w rzeczywistości istnieją tylko nietrwałe agregaty.

Ważny termin - determinacje (sankhara) Determinacje możemy zdefiniować jako coś od czego coś innego zależy. W bardziej zawężonym zrozumieniu to właśnia poczucie bycia sobą -"ja" jest zależne od determinacji. Każdy agregat identyfikowany przez puthujjanę jako "ja" jest determinacją.

Problem: Jak dochodzi do determinowania jakiegoś agregatu jako "ja", skoro poczucie jaźni jest poczuciem trwałości, a identyfikowana rzecz, na przykład ciało jest ewidentnie nietrwała?

Odpowiedź: Nietrwałość ciała - przynajmniej na poziomie emocjonalnym, pre-refleksyjnym, nie jest bynajmniej dla puthujjany taka ewidentna i oczywista, przeciwnie, nie widzi on  nietrwałości rzeczy determinowanej za "ja". To nic innego jak ignorancja - jednym z aspetów ignorancji jest nie dostrzeganie nietrwałości.

Cztery zniekształcenia percepcji za które odpowiedzialna jest ignorancja:

Mnisi, są cztery zniekształcenia percepcji, zniekształcenia umysłu, zniekształcenia poglądu. Jakie cztery? Traktowanie jako trwałe tego co nietrwałe, jest zniekształceniem percepcji, zniekształceniem umysłu, zniekształceniem poglądu. Traktowanie jako przyjemne cierpienia... jako ja tego co nie-ja. ...Jako atrakcyjne tego co odpychające, jest zniekształceniem percepcji, zniekształceniem umysłu, zniekształceniem poglądu.

(...) Postrzegając trwałość w nietrwałym, przyjemne w cierpieniu i ja w tym co nie-ja, atrakcyjne w tym co odpychające, istoty niszczone są przez błędny pogląd, szaleją tracąc rozum. Spętane więzami Mary, nie znajdując odpoczynku od więzów, istoty kontynuują wędrówkę, prowadzącą do narodzin i śmierci.
(A 4.49)

Lekarstwo Buddy na attavad'upadanę puthujjany - jego wiarę w istnienie "ja":


Wszystkie determinacje sa nietrwałe
Wszystkie determinacje są cierpieniem
Wszystkie rzeczy są nie-ja

Nauka Buddy kontra puthujjana - ważny dialog:

Kiedy Saccaka syn Nigantha usiadł, powiedział do Zrealizowanego: "Zapytam mistrza Gotamę o pewien punkt, czy mistrz Gotama będzie uprzejmy mi odpowiedzieć?" "Pytaj o co chcesz Aggivessano", rzekł Zrealizowany. "Jak mistrz Gotama dyscyplinuje uczniów; i w jaki sposób instrukcje mistrza Gotamy są zwykle prezentowane wśród uczniów?" "Oto jak dyscyplinuję uczniów, Aggivessana; i w ten sposób moje instrukcje są zwykle prezentowane wśród uczniów:

 'Mnisi, materia jest nietrwała, uczucie jest nietrwałe, percepcja jest nietrwała, determinacje są nietrwałe, świadomość jest nietrwała; mnisi: materia jest nie-ja, uczucie jest nie-ja, percepcja jest nie-ja, determinacje są nie-ja, świadomość jest nie-ja. Wszystkie determinacje są nietrwałe wszystkie rzeczy są nie-ja'. Tak dyscyplinuję swych uczniów, Aggivessana; i w ten sposób moje instrukcje są zwykle prezentowane wśród uczniów".

"Dostrzegam pewien przykład, mistrzu Gotama". "Przedstaw go Aggivissano", rzekł Zrealizowany. "Tak jak gdy nasiona i rośliny jakiegokolwiek rodzaju osiągają wzrost, wszystkie czynią tak w uzależnieniu od ziemi, tak jak gdy różne rodzaje prac wymagające wysiłku są czynione w uzależnieniu od ziemi, bazują na ziemi - tak też, mistrzu Gotama człowiek ma materię za ja, produkuje zasługi i przewinę bazując na materii, ma uczucie za ja, produkuje zasługi i przewinę bazując na uczuciu, ma percepcję za ja, produkuje zasługi i przewinę bazując na percepcji, ma determinacje za ja, produkuje zasługi i przewinę bazując na determinacjach, ma świadomość za ja, produkuje zasługi i przewinę bazując na świadomości".

"Agivessano, czy nie zakładasz tego: 'Materia to moje ja, uczucie to moje ja, percepcja to moje ja, determinacje to moje ja, świadomość to moje ja?'" "Zakładam tak Mistrzu Gotama: 'Materia to moje ja, uczucie to moje ja, percepcja to moje ja, determinacje to moje ja, świadomość to moje ja' i tak też czyni ten wielki tłum". "Cóż ma ten wielki tłum wspólnego z tobą, Aggivesanno. Proszę ograniczaj się tylko do siebie w swych założeniach". "Zatem Mistrzu Gotama zakładam tak: 'Materia to moje ja, uczucie to moje ja, percepcja to moje ja, determinacje to moje ja, świadomość to moje ja'".

"W tym przypadku Aggivessano w odpowiedzi zadam ci pytanie. Odpowiedz jak uważasz. Jak ci się wydaje, Aggivessano, czy królowie o namaszczonych głowach, szlachetni wojownicy mają moc w swych królestwach by dokonywać egzekucji na tych, na których powinno się jej dokonać, nagradzać tych, którzy powinni być nagrodzeni i wypędzać tych, którzy powinni być wypędzeni, na przykład król Pasenadi z Kosala, czy król Ajatasattu Vedehiputta z Magadha?" "Mistrzu Gotama, królowie o namaszczonych głowach, szlachetni wojownicy mają moc w swych królestwach by dokonywać egzekucji na tych, na których powinno się jej dokonać, nagradzać tych, którzy powinni być nagrodzeni i wypędzać tych, którzy powinni być wypędzeni, na przykład król Pasenadi z Kosala, czy król Ajatasattu Vedehiputta z Magadha. Gdyż nawet te oligarchiczne komuny i społeczności, takie jak Vajjan czy Mallan mają moc w swych państwach by dokonywać egzekucji na tych, na których powinno się jej dokonać, nagradzać tych, którzy powinni być nagrodzeni i wypędzać tych, którzy powinni być wypędzeni, a co dopiero królowie o namaszczonych głowach, szlachetni wojownicy tacy jak król Pasenadi z Kosala, czy król Ajatasattu Vedehiputta z Magadha. Mają oni taką moc i są warci tego by ją mieć".

"Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Materia to moje ja, czy masz jakąkolwiek taką moc nad matarią: 'Niech moje mataria będzie taka, niech moja materia nie będzie taka?' Kiedy to zostało powiedziane Saccaka syn Nigantha milczał. Drugi raz Zrealizowany powiedział do niego: "Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Materia to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad materią: 'Niech moje materia będzie taka, niech moja materia nie będzie taka?'" Drugi raz Saccaka syn Nigantha milczał. Wtedy Zrealizowany rzekł do niego: "Aggivessano, odpowiadaj teraz. Teraz nie jest czas by milczeć. Jeżeli ktoś nie odpowiada za trzecim razem, gdy pytany zgodnie z Dhammą przez Tathagatę, jego głowa rozpadnie się na siedem kawałków, na miejscu".

Teraz, przy tej okazji, władający piorunami duch trzymający żelazny piorun, płonący, błyszczący, żarzący się, pojawił się w powietrzu nad Saccaką synem Nigantha (myśląc) "Jeżeli Saccaka syn Nigantha nie odpowie za trzecim razem, gdy pytany zgodnie z Dhammą, rozbiję jego głowę na siedem kawałków, tutaj i teraz". Zrealizowany zobaczył władającego piorunami ducha, tak jak i Saccaka syn Nigantha. Wtedy Saccaka syn Nigantha przestraszył się, przeraził i jego włosy stanęły dęba i szukając swego schronu, azylu i schronienia w Zrealizowanym, powiedział: "Mistrzu Gotama, spytaj mnie a odpowiem".

"Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Materia to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad materią: 'Niech moja materia będzie taka, niech moja materia nie będzie taka?'" "Nie mistrzu Gotama".

"Zwróć uwagę, Aggivessano, zwróć uwagę jak odpowiadasz. To co powiedziałeś przedtem nie zgadza się z tym co powiedziałeś potem, lub to co powiedziałeś potem nie zgadza się z tym co powiedziałeś przedtem. Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Uczucie to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad uczuciem: 'Niech moje uczucie będzie takie, niech moja uczucie nie będzie takie?'" "Nie mistrzu Gotama".

"Zwróć uwagę, Aggivessano, zwróć uwagę jak odpowiadasz. To co powiedziałeś przedtem nie zgadza się z tym co powiedziałeś potem, lub to co powiedziałeś potem nie zgadza się z tym co powiedziałeś przedtem. Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Percepcja to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad percepcją: 'Niech moja percepcja będzie taka, niech moja percepcja nie będzie taka?'" "Nie mistrzu Gotama".

"Zwróć uwagę, Aggivessano, zwróć uwagę jak odpowiadasz. To co powiedziałeś przedtem nie zgadza się z tym co powiedziałeś potem, lub to co powiedziałeś potem nie zgadza się z tym co powiedziałeś przedtem. Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Determinacje to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad determinacjami: 'Niech moje determinacje będą takie, niech moje determinacje nie będą takie?'" "Nie Mistrzu Gotama".

"Zwróć uwagę, Aggivessano, zwróć uwagę jak odpowiadasz. To co powiedziałeś przedtem nie zgadza się z tym co powiedziałeś potem, lub to co powiedziałeś potem nie zgadza się z tym co powiedziałeś przedtem. Jak ci się wydaje Aggivessana: Kiedy mówisz tak: 'Świadomość to moje ja', czy masz jakąkolwiek taką moc nad świadomością: 'Niech moja świadomość będzie taka, niech moja świadomość nie będzie taka?'" "Nie mistrzu Gotama".

"Zwróć uwagę, Aggivessano, zwróć uwagę jak odpowiadasz. To co powiedziałeś przedtem nie zgadza się z tym co powiedziałeś potem, lub to co powiedziałeś potem nie zgadza się z tym co powiedziałeś przedtem. Jak ci się wydaje Aggivessana: Czy materia jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała mistrzu Gotama" "To co nietrwałe jest nieprzyjemne czy przyjemne?" "Nieprzyjemne mistrzu Gotama". "Teraz, to co nietrwałe, nieprzyjemne i podmiotem zmiany, czy godzi się to traktować tak: "To moje, tym jestem, to moje ja?" "Nie mistrzu Gotama".

Jak ci się wydaje czy uczucie jest trwałe czy nietrwałe?...

Jak ci się wydaje czy percepcja jest trwała czy nietrwała?...

Jak ci się wydaje czy determinacje są trwałe czy nietrwałe?...

"Jak ci się wydaje czy świadomość jest trwała czy nietrwała?" "Nietrwała, mistrzu Gotama" "To co nietrwałe jest nieprzyjemne czy przyjemne?" "Nieprzyjemne mistrzu Gotama". "Teraz to co nietrwałe, nieprzyjemne i podmiotem zmiany, czy godzi się to traktować tak: "To moje, tym jestem, to moje ja?" "Nie mistrzu Gotama".

"Jak ci się wydaje, Aggivessana, gdy człowiek przywiązuje się do cierpienia, akceptuje cierpienie, zawsze patrzy na cierpienie w ten sposób: 'To moje, tym jestem, to moje ja' czy może on osobiście całkowicie zrozumieć cierpienie i trwać całkowicie wyczerpawszy cierpienie?" "W jaki sposób, mistrzu Gotama? Nie mistrzu Gotama". "Jak ci się wydaje, Aggivessana, skoro tak jest, czy nie przywiązałeś się do cierpienia, nie zaakceptowałeś cierpienia i zawsze patrzysz na cierpienie w ten sposób: 'To moje, tym jestem, to moje ja?'" "Jakże by nie mistrzu Gotama? Tak mistrzu Gotama".

M 35 

SN 22: 94

Mnisi, ja nie spieram się ze światem, raczej to świat spiera się ze mną. Ogłaszający Dhammę nie spiera się z nikim w świecie. O tym, na co mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest nieistniejące, ja również mówię, że jest nieistniejące. A o tym, na co mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest istniejące, o tym ja również mówię, że jest istniejące. A co to jest, mnisi, na co mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest nieistniejące, i ja również mówię, że jest nieistniejące? Materia, uczucie, percepcja, determinacje, świadomość co byłyby trwałe, stabilne, wieczne, nie będące podmiotem zmiany; o tym mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest nieistniejące, i ja również mówię, że jest nieistniejące. A co to jest, mnisi, na co mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest istniejące, i ja również mówię, że jest istniejące? Materia, uczucie, percepcja, determinacje, świadomość co nietrwałe, cierpieniem i podmiotem zmiany; na to mądrzy ludzie w świecie zgadzają się, że jest istniejące, ja również mówię, że jest istniejące. 

Jest, mnisi, światowy fenomen w świecie na który Tathagata się przebudził i przez który się przebił. To uczyniwszy, wyjaśnia go, naucza go, proklamuje go, ustanawia go, ukazuje go, analizuje go, naświetla go. A co jest tym światowym fenomenem, na który Tathagata się przebudził i przez który się przebił? Materia, uczucie, percepcja, determinacje, świadomość; to jest światowy fenomen w świecie na który Tathagata się przebudził i przez który się przebił. To uczyniwszy, wyjaśnia go, naucza go, proklamuje go, ustanawia go, ukazuje go, analizuje go, naświetla go. Kiedy jest on tak wyjaśniany, nauczany, proklamowany, ustanawiany, ukazywany, analizowany, naświetlany przez Tathagatę, jeżeli ktoś nie wie i nie widzi, cóż mogę zrobić z tym głupim przeciętniakiem, ślepym i bez wglądu, który nie wie i nie widzi? Mnisi, tak jak niebieski, czerwony czy biały lotos jest zrodzony w wodzie i wzrasta w wodzie, ale wzniósł się ponad wodę, stojąc nie zmoczony przez wodę, tak też Tathagata jest zrodzony w świecie i wyrósł w świecie, ale pokonawszy świat, trwa niesplamiony światem.

SN 22: 78

W Savatthi. “Mnisi, wieczorem lew, król zwierząt, wychodzi ze swego legowiska. Po wyjściu, przeciąga się, przemierza wzrokiem wszystkie cztery strony świata i ryczy swoim lwim rykiem trzy razy. Wtedy rusza na łowy.

Kiedy lew, król zwierząt, ryczy, jakiekolwiek zwierzęta słyszą ten dźwięk, to w większości są przepełnione strachem, potrzebą pilności, trwogą. Te które żyją w dziurach wchodzą do dziur; te które żyją w wodzie wchodzą do wody; te które żyją w lesie wchodzą do lasu; i ptaki fruną w górę. Nawet te królewskie słonie, przywiązane mocnymi rzemieniami w wioskach, miasteczkach i stolicach, zrywają i przerywają swe więzy; przestraszone, oddają mocz i kał i uciekają to tu to tam.

Tak potężny, mnisi, jest lew król zwierząt, tak mocarny i władczy.
Tak też, mnisi, kiedy Tathagata pojawia się w świecie, arahat, całkowicie przebudzony, spełniony w prawdziwej wiedzy i prowadzeniu się, pomyślny, znawca światów, niezrównany przywódca ludzi do opanowania, nauczyciel bogów i ludzi, przebudzony, zrealizowany, naucza Dhammy tak: 'Taka jest materia, takie jej powstanie, taki zanik; takie jest uczucie, takie jego powstanie, taki zanik; taka jest percepcja, takie jej powstanie, taki zanik, takie są determinacje, takie ich powstanie, taki zanik; taka jest świadomość, takie jej powstanie, taki zanik'.

Wtedy, mnisi, kiedy ci bogowie którzy są długowieczni, piękni, przepełnieni szczęściem, przez długi czas mieszkający w wspaniałych pałacach, słysząc nauczanie Dhammy Tathagaty w większości są przepełnieni strachem, potrzebą pilności, trwogą: 'Wydaje się, panowie, że jesteśmy nietrwali, choć myśleliśmy o sobie jako o trwałych; wydaje się, że jesteśmy niestali, choć myśleliśmy o sobie jako o stałych, wydaje się, że nie jesteśmy wieczni, choć myśleliśmy o sobie jako o wiecznych. Wydaje się, że jesteśmy nietrwali, niestali, nie-wieczni, w obrębie osobowości'.  Tak potężny, mnisi, jest Tathagata, nad tym światem z jego bogami, tak mocarny i władczy”.  To zostało powiedziane przez Zrealizowanego. Po powiedzeniu tego, Pomyślny, Nauczyciel, powiedział dalej to: 

Kiedy Budda, poprzez bezpośrednią wiedzę

Wprawia w ruch Koło Dhammy, 

Niezrównany Nauczyciel w tym świecie 

Z jego bogami (ogłaszając): 

Wstrzymanie osobowości 

I powstanie osobowości, 

Jak również Ośmioraką Szlachetną Ścieżkę 

Która prowadzi do uśmierzenia cierpienia. 

Wtedy ci bogowie o długim okresie życia, 

Piękni, przebywający w chwale, 

Są dotknięci lękiem, przepełnieni trwogą,

Jak zwierzęta słyszące ryk lwa. 

'Nie przekroczyliśmy osobowości; 

Wydaje się, że jesteśmy nietrwali'. 

(Tak mówią) po usłyszeniu wypowiedzi 

Arahata, wyzwolonego, stabilnego.