Wszystko, co przemijające, zmniejsza się, upada, zużywa się ...

Wszystko, co przemijające, zmniejsza się, upada, zużywa się i wzrasta, opróżnia się i napełnia. Toteż przy tak niepewnym stanie udziałem jego jest nierówność, podczas kiedy istota rzeczy boskich jest jedna i ta sama. Rozum zaś nie jest niczym innym, jak zasadzoną w ludzkim ciele cząstką ducha boskiego. Jeżeli rozum jest czymś boskim, a nie ma dobra bez rozumu, tedy wszelkie dobro także jest boskie. (...)

Dlatego właśnie powiadam: czymś równym sobie jest spokojnie przeżywać radość oraz spokojnie znosić ból. Owa radość wcale nie stoi wyżej od tej wytrzymałości duchowej łykającej wśród katuszy swe własne jęki. Tamte dobra są godne pożądania, te są godne podziwu, niemniej jednak obydwa ich rodzaje są sobie równe, bo wszystko, co sprawia przykrość, pokryte jest przez tym większą potęgę dobra. Ktokolwiek ma je za nierówne, odwraca oczy od samych cnót i bierze pod uwagę okoliczności zewnętrzne. Prawdziwe dobra mają jedną wagę i jedną miarę. Fałszywe zaś zawierają w sobie wiele nicości. To więc, co patrzącym wydaje się piękne i okazałe, okazuje się oszustwem, gdy się położy je na wagę. Tak jest, mój Lucyliuszu. Cokolwiek poleca prawdziwy rozum, jest niewzruszalne i wiecznotrwałe, umacnia i podnosi ducha, który stale przebywać będzie na wyżynach. To, co pochwalane jest przez płochość i uchodzi za dobro w mniemaniu pospólstwa, napawa cieszących się próżną radością; to zaś, czego boją się oni jako zła, budzi lęk w ich umysłach i przeraża ich tak samo, jak pozorne niebezpieczeństwo trwoży zwierzęta. Obydwie rzeczy zatem utrudzają duszę i dręczą bez powodu: ani tamta nie jest godna radości, ani tej nie warto się obawiać. Sam tylko rozum jest nieodmienny i mocno trzyma się swojego zdania. Albowiem nie służy on zmysłom, lecz panuje nad nimi.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza

Tłumaczenie: Wiktor Kornatowski