Kilka lat temu Autorka niniejszej książki zawitała do franciszkańskiej pustelni w Jaworzynce, aby tam nie tylko zetknąć się bezpośrednio z życiem pustelniczym, ale i rozpocząć pisanie swojej pracy. Należy się cieszyć, że Autorka swój zamiar doprowadziła do końca i dziś możemy się cieszyć bardzo oryginalną pozycją na temat życia pustelniczego.
Wydaje się, że największą wartością Mentalnej przestrzeni jest perspektywa, z jaką Agnieszka Balińska spogląda na pustelnię. Nie jest to spojrzenie teologiczne czy historyczne, ale antropologiczne. I tu niewątpliwie leży jej nowość, bowiem jeśli dotychczas badano rzeczywistość życia eremickiego w chrześcijaństwie, to z reguły było ono opisywane w aspekcie historycznym albo teologii duchowości.
Autorka bardzo słusznie zauważa we wstępie, że pustelnia jest przede wszystkim przestrzenią mentalną, w której pustelnik dokonuje rozróżnienia pomiędzy swymi pragnieniami a ich kompensacjami zastępującymi dążenie do Boga. Pustelnik dociera do swych najgłębszych pragnień i przez to także odsłania prawdę o konieczności budowania więzi zarówno z Bogiem, jak i z drugim człowiekiem.
Mentalna przestrzeń pustyni jest ukazana na sześciu poziomach, które odpowiadają poszczególnym częściom książki. Pierwszy poziom dotyczy kwestii więzi w sensie psychologicznym i społecznym oraz duchowym. Kolejny poziom przedstawia kulturowe wyobrażenia pustelni. Często ukazują one reakcję na odmienność i inność, bowiem pustelnia zawsze była czymś alternatywnym dla tzw. świata.
Kolejna trzecia część przedstawia walkę przestrzeni ideału z przestrzenią znaku, świat antywartości, koncepcji filozoficznych, takich jak dualizm czy manicheizm, świat oparty na pojęciu Boga dostosowanego do struktur mentalnych społeczeństwa. Dalszy poziom wyjaśnia relację pomiędzy ideałem a rzeczywistością pustelni oraz szczególną rolą milczenia i samotności.
Autorka bardzo słusznie twierdzi, że pustelnia jest synonimem wolności, która z niesamowitą siłą poraża człowieka zamkniętego w świecie znaków.
Szósty poziom obejmuje środki i sposoby doświadczania łączności z Bogiem i człowiekiem. Agnieszka Balińska pięknie ujmuje prawdę o tym, że każda czysta intencjonalnie i prawidłowa relacja z drugim człowiekiem prowadzi do więzi z Bogiem. Ten proces ma też kierunek odwrotny: poznanie Boga przekłada się na doświadczenie jedności i wspólnoty z człowiekiem.
Autorka syntetycznie ujmuje też i narzędzie do tworzenia tych relacji, pisząc, ,,że sposobem jest tu równowaga aktywności i bierności, zewnętrzności i wewnętrzności, środkiem – zawsze niezmiennie – dążenie do najbardziej produktywnej więzi, a nie przyjemnej, zamkniętej symbiozy z Drugim, odseparowującej od zdeterminowanej znakami potrzeby spełnienia, nastawionej wyłącznie na potrzeby psychiczne i społeczne”.
Pustelnia to miejsce spotkania z Bogiem i człowiekiem. Jest to przestrzeń mentalno–duchowego dekonstruowania wyobrażeń dotyczących rzeczywistości oraz procesów i fenomenów w niej zachodzących. Punktem wyjścia, jak twierdzi Autorka, jest zawsze tajemnicze wstępowanie w nieznane, jakby przeczucie przeogromnych darów i przepaść pomiędzy tym pragnieniem, a świadomością umysłu. Przezwyciężenie tego napięcia, które jest swego rodzaju pasywnością, rodzi poczucie wdzięczności za otrzymane dary i pustelnik zaczyna pytać siebie, w jaki sposób może odwdzięczyć się Bogu. Bierność oczekiwania na odpowiedź poprzedza etap aktywności, w którym to Bóg przemienia pustelnika – mistyka w Siebie i przez to uzdalnia go do nieustannego dotrzymywania tempa tej więzi. Wtedy to następuje spełnienie i pustelnik kocha wszystko w Bogu i dla Boga.
Podsumowując. Dla kogoś, kto się interesuje życiem pustelniczym, książka Agnieszki Balińskiej jest, co najmniej lekturą obowiązkową. Samej zaś Autorce należy się wdzięczność za tak nowatorskie ujęcie tej tematyki i zachęta, aby dalej nie ustawała w swych poszukiwaniach.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.