Czy uda nam się kiedyś wzgardzić pomyślnym i niepomyślnym losem?

Nieuchronnie musimy przyznać, że znaczne różnice zachodzą nawet pośród tych ludzi, którzy uganiają się za mądrością. Jeden oto postąpił naprzód tak daleko, że ma odwagę wznieść oczy ku swemu losowi, choć nie na długo, opuszczają się bowiem oślepione zbyt wielkim blaskiem; drugi zaś poszedł tak daleko, że może już wymienić z nim spojrzenia, jeśli nawet nie dotarł jeszcze do szczytu i nie osiągnął pełni wiary w siebie. Wszystko, co niedoskonałe, musi nieuniknienie chwiać się i bądź to wypływać na wierzch, bądź pogrążać się lub upadać. Upadnie zaś, jeśli nie będzie wytrwale posuwać się dalej i rwać się naprzód; bo jeśli nieco zmniejszy swą gorliwość i swój nieustanny wysiłek, to będzie musiało się cofnąć. Nikt nie osiąga wyniku tam, gdzie dążyć do niego zaprzestał. Przykładajmy się więc usilnie i obstawajmy przy swoim zamiarze. Zostaje więcej, niżeśmy zdziałali, ale znaczną częścią postępu jest sama chęć kroczenia naprzód. Co do tego jestem zupełnie pewny siebie: chcę, i to chcę z całego serca. Widzę, żeś ty też się podniecił i z wielkim zapałem pospieszasz ku najszlachetniejszym celom. Pospieszajmyż: w ten sposób życie istotnie stanie się dla nas dobrodziejstwem. Inaczej jest ono tylko pewnym przeciągiem czasu, w dodatku czasu szpetnie spędzanego pośród ohydnych zajęć. Starajmy się, by cały czas należał do nas. Nie będzie zaś należał, jeśli wprzódy sami nie zaczniemy być swą własnością. Czy uda nam się kiedyś wzgardzić pomyślnym i niepomyślnym losem? Czy uda nam się kiedyś po ujarzmieniu wszystkich namiętności oraz podporządkowaniu ich własnej woli powiedzieć: «Zwyciężyłem»? Pytasz, kogo miałbym zwyciężyć? Nie Persów, nie Medów bardzo dalekich, nie jakiś inny lud, jeśli jest jeszcze coś bitnego poza granicami Dahów, ale próżność i lęk przed śmiercią, który potrafił wziąć górę nawet nad zwycięzcami ludów.

Seneka, Listy moralne do Lucyliusza

Tłumaczenie: Wiktor Kornatowski