Cerber

Jeżeli piekło jest domem, domem Hadesa, to jest rzeczą naturalną, że strzeże go pies. Jest również rzeczą naturalną, że psa wyobraża się jako potwora. "Teogonia" Hezjoda przypisuje mu pięćdziesiąt głów, lecz dla wygody sztuk pięknych zredukowano je do trzech, która to liczba jest ogólnie znana. Wergiliusz zaznacza, że Cerber ma również trzy gardziele. Owidiusz pisze o potrójnym szczekaniu. Samuel Butler porównuje trzy korony tiary papieża, stróża nieba, z trzema głowami psa, stróża piekieł ("Hudibras" IV, 2). Dante obdarza go cechami ludzkimi, które tylko potęgują jego piekielną naturę:

czarna, niechlujna broda, palce zakończone pazurami, które podczas deszczu wyrywają dusze z ciał potępionych. Cerber gryzie, szczeka i szczerzy kły. Wyciągnięcie Cerbera na światło dzienne było ostatnią z prac Heraklesa.

Osiemnastowieczny pisarz angielski Zachary Grey w komentarzu do "Hudibrasa" tak opisuje to zdarzenie:

Ów trzygłowy pies zna przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, które, jak mówią, wchłaniają i pożerają wszystko. To, iż został zwyciężony przez Heraklesa, dowodzi, że bohaterskie czyny zwyciężają czas i pozostają w pamięci potomnych.

Według dawniejszych tekstów Cerber wita ogonem w postaci węża tych, którzy wchodzą do piekła, a pożera tych, którzy usiłują z niego wyjść. Późniejsza tradycja każe mu gryźć również przychodzących; aby go udobruchać, do trumny zmarłego wkładano placek na miodzie.

Zgodnie z mitologią skandynawską, okrwawiony pies Garmr, który pilnuje krainy umarłych, będzie walczył z bogami, gdy wilki piekielne pożrą Słońce i Księżyc. Niektórzy twierdzą, że ma czworo oczu, również czworo oczu mają psy Jamy, bramińskiego boga śmierci.

Zarówno braminizm, jak i buddyzm mówią o piekle pełnym psów, na wzór dantejskiego Cerbera będących katami dusz. 

Borges, Księga istot zmyślonych

tłumaczenie: Zofia Chądzyńska