Św. Teofan Rekluz

Teofan jest zdecydowany w swoich poglądach, a zarazem otwarty i swobodny, gotowy wysłuchać adwersarza, choć nieskory do ulegania jakimkolwiek wpływom, zanim sformułuje o przedmiocie własny, rzetelny sąd. Ukazując stan grzesznika, jest bezlitosny. Demaskuje po kolei wszystkie wymówki, prezentując wspaniałą znajomość duszy ludzkiej. Karcąc grzesznika, zawsze jest jednak kochającym ojcem, pragnącym nie tyle ukarać, ile nauczyć. Świadomość okropności upadku sąsiaduje w nim z niezachwianą, bo potwierdzoną doświadczeniem, wiarą w człowieka, a przede wszystkim w miłosierdzie Boga, oczekującego nawrócenia człowieka, żeby wesprzeć go swoją łaską i poprowadzić dalej. Nawrócenie to tylko początek walki. Widzimy tu podstawowy postulat Teofana - trzeba iść dalej naprzód, bo nie ma granic doskonałości: grzech trzeba wytępić do ostatka, by móc zjednoczyć się z Bogiem całym swoim jestestwem. Krok po kroku rekluz prowadzi człowieka ku wyżynom życia duchowego, bez górnolotnych frazesów, bez jakiejkolwiek pożywki dla naszej pyszałkowatej wyobraźni. Na każdym szczeblu praca i walka, zagrożenia i pociechy, i zawsze przypomnienie, że to jeszcze nie koniec. Raptem autor urywa - rzeczywistość staje się niewysłowiona.

Większość pisarzy ascetycznych pisała dla potrzeb własnego środowiska, dla mnichów albo dla ludzi o podobnym usposobieniu, chociaż częstokroć ich prace rozpowszechniały się znacznie szerzej. Założenia Drogi do zbawienia są inne. Jest to książka dla każdego chrześcijanina pragnącego żyć naprawdę po chrześcijańsku. Dzieło niczego jednak nie upraszcza i nie redukuje, nie tworzy żadnej wytrzebionej „duchowości dla świeckich", jakoby innej niż duchowość mnichów czy księży. Teofan pokazuje, że życie duchowe, wzniosłe i nadprzyrodzone, jest właśnie czymś normalnym. Nie leży gdzieś na nieosiągalnej wysokości, lecz jest celem, do którego można i trzeba iść, i swoją Drogą do zbawienia stara się nas do niego doprowadzić.

Św. Teofan Rekluz, Droga do zbawienia, tytuł oryginału: Путь ко спасеиию, wprowadzenie i przekład Ks. Piotr Nikolski, TYNIEC Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków 2011, wydanie trzecie, niezmienione, seria: Duchowość Wschodu i Zachodu